Een vrije pers stelt het publiek in staat om hun eigen mening te vormen over gebeurtenissen in tegenstelling tot die welke door hun regering worden gestimuleerd, en om hun mening te uiten zonder angst voor vervolging. Een onafhankelijke pers is als een waakhond die machtige mensen en instellingen verantwoordelijk houdt.
Dan is het geen wonder dat wij het cruciaal vinden dat juist de onafhankelijke pers bevorderd wordt. Het is namelijk moeilijk tot onmogelijk rond te komen in deze essentiële sector, of je nou voor de grotere of kleinere media werkt.
Daarom richtte de regering specifiek voor journalisten een fonds op. Een fonds om hen te ondersteunen om hun werk optimaal te kunnen uitvoeren. Werk waar je geen droog brood mee verdient. Je in je handjes mag knijpen of jouw stuk überhaupt gepubliceerd gaat worden. Een recent voorbeeld hiervan is het onderzoeksjournalistieke stuk “de Meedenkstand” van Lizzy van Leeuwen op dit blogje, dat heeft geleid tot politieke acties zoals raadsvragen.
Subsidieregeling onderzoeksjournalistiek
Dus onder meer om onderzoeksjournalistiek te stimuleren heeft onze regering het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek (SvdJ) opgericht. Een orgaan dat valt onder minister Arie Slob van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen en door de overheid gefinancierd wordt.
Het programma van vorig jaar was zo succesvol dat men dit jaar het herhaalde. Wij zijn in de resultaten gedoken van de miljoenen die zijn uitgegeven aan wat het SvdJ onderzoeksjournalistiek vindt. Steekproefsgewijs zijn wij aan 3 subsdieontvangers vragen gaan stellen.
De Correspondent
De Correspondent heeft in totaal EUR 164.998,- ontvangen voor een ‘dataredactie’: “de nieuw te vormen dataredactie van de Correspondent gaat met drie door de wol geverfde datajournalisten, een ontwerper, front-end developer en een aantal tijdelijke ingehuurde specialisten, diepgravende en urgente verhalen maken die veel media nu nog niet kunnen maken.“; Klinkt supergaaf en dan wordt het tijd om vragen te stellen aan dit medium. De volgende vragen hebben wij op vrijdag 11 oktober j.l. schriftelijk gesteld:
- Welke mensen werken er thans bij u als datajournalist?
- Waar kan ik dit online vinden?
- Welke datadriven diepgravende en urgente verhalen heeft u het afgelopen jaar met deze journalisten gebracht?
- Hadden deze verhalen, achteraf, wel door veel media (zonder datajournalisten) gebracht kunnen worden?
Het bleef stil en wij stuurden 21 oktober een herinnering. Op 22 oktober werd er eindelijk gereageerd door Mayke [zonder achternaam] die de beheerder is van de ‘persbak’. Zij verwees ons door naar Dimitri [zonder achternaam] en de dataredactie zelf. Sindsdien wachten wij nog steeds op antwoord. Het enige wat we kunnen vaststellen is dat er een (1) vermelding is op de site van De Correspondent over de dataredactie. Deze vermelding is de aankondiging dat zij inderdaad subsidie hebben ontvangen om een dataredactie op te richten. Een snelle kijk op de pagina van de correspondenten van De Correspondent geeft alle medewerkers weer, helaas geen dataredacteur. De journalisten die zich o.a. met ‘data journalistiek’ bezig houden zijn:
- Tokmetzis, die al ruim 6 jaar voor De Correspondent werkt
- Martijn, ook ruim 6 jaar werkzaam voor De Correspondent
- Tromp, die sinds april voor De Correspondent als junior datajournalist werkt
Op 15 januari volgt een Tweet dat De Correspondent opzoek is naar een tweetal ervaren dataredacteuren/onderzoeksjournalisten. Wederom werd hierover getweet op 28 januari. En in juni van dit jaar is er een vacature uitgezet voor een dataredacteur bij vacaturesite Indeed. Komen wij bij het nu, wij hebben geen enkele aanwijzing dat er iets is dat diepgravende en urgente verhalen maken die veel media nu nog niet kunnen maken lijkt. We zijn een maand bezig en alsnog hebben wij na herhaaldelijk hierom te vragen geen antwoorden van De Correspondent ontvangen.
Zembla
Zembla is een van de belangrijkste onderzoeksjournalistieke media in Nederland. Ook zij kreeg subsidie onder dit programma. Zembla wilde: “een nieuw online platform oprichten dat op een toegankelijke manier onderzoeksjournalistiek ontsluit. Middelen daartoe zijn korte reportages, infographics en podcasts. Daarnaast zal het online platform worden verrijkt met geschreven (live)blogs, nieuwsberichten en achtergrondverhalen, al dan niet naar aanleiding van de tv-uitzendingen van Zembla.” Zembla ontving hiervoor EUR 130.680 van het SvdJ.
Iets wat makkelijk is vast te stellen en daarom stelden we enkel 1 vraag aan dit medium: Waar is Zembla Online want wij kunnen het niet vinden. Het antwoord kregen wij na herinnering en nadere verduidelijking omdat onze vraag in eerste instantie niet werd begrepen. Aan ons is medegedeeld “dat online platform is zembla.tv.” Wij hebben nog om opheldering gevraagd, aangezien dit de eigen website is van Zembla en duidelijk niet een nieuw platform zoals hierboven beschreven. Antwoord bleef uit. Wij vermoeden dat Zembla de website voor een ruime 130.000 Euro heeft laten ombouwen en of dat, kosten-technisch, het waard is laten wij aan uw oordeel over. Zoek de verschillen tussen de vorige versie van zembla.tv (2018) en zembla.tv (2019)
Vers Beton
Als laatst in deze steekproef stelden wij deze vragen ook aan Vers Beton. Vers Beton omschrijft zichzelf als: “het online tijdschrift voor de harddenkende Rotterdammer en bestaat sinds 2011. Vers Beton is geen platform voor het laatste nieuws of uitgaanstips, maar een plek voor diepgang en reflectie over de stad Rotterdam.” Zij diende een aanvraag in om:”Vers Beton en Open Rotterdam gaan samenwerken aan vijf onderzoeksdossiers over grote ontwikkelingen en (complexe) maatschappelijke onderwerpen in de regio Rotterdam. Hierbij trekken zij wisselend op met landelijke onderzoeksredacties en experimenteren met nieuwe vertelvormen.” Link naar bron. Totale kosten: EUR 152.460. Vers Beton hebben wij de volgende vragen voorgelegd:
- Welke 5 onderzoeksdossiers betreft dit?
- Waar kan ik dit online vinden?
- Met welke landelijke onderzoeksredacties heeft u ihkv bovenstaande onderzoeksdossiers samengewerkt?
Het antwoord van Vers Beton was: “hier zijn de dossiers waarvan er een deel met SvdJ-geld zijn betaald,” en inderdaad, aan de linkerkant van elk gepubliceerd artikel staat vermeld door welke instanties het stuk mede is gesponsord, en het SvdJ staat er meerdere keren bij.
Transparantie: het bestaat gelukkig nog wel, in ieder geval bij Vers Beton.
Dezelfde vragen aan het SvdJ
Helaas niet bij het SvdJ zelf.
Omdat we bij andere media-organisaties dus helaas geen duidelijkheid konden krijgen, hebben we het SvdJ zelf aangeschreven hierover. Er zijn zaken gewoon niet duidelijk en echt duidelijke antwoorden ontbreken volledig bij enkele van deze organisaties. Het SvdJ is een overheidsinstantie dat belastinggeld uitgeeft in de vorm van subsidies, geld dat verdiend is door hardwerkende Nederlanders en nuttig dient te worden besteed aan zaken die het publiek belang dienen.
Het ligt dus in de lijn der verwachting dat het SvdJ scherp toezicht houdt wat er met verstrekte subsidies gebeurt, en of de partijen die deze subsidies ontvangen ook het beloofde resultaat leveren. Ahmed heeft de volgende vragen gesteld (dit was voordat we antwoord kregen van Vers Beton, dus bepaalde vragen die later door Vers Beton zelf zijn beantwoord, staan er ook in):
Reactie Stimuleringsfonds voor de Journalistiek
Volstrekt redelijke journalistieke vragen dus, en heel normaal, als je onderzoek doet naar de uitgaven van een overheidsinstituut.
Maar ja, we hebben het hier over het SvdJ. Het SvdJ vindt ons van Saltmines/Backme maar stom en heeft ons om oneigenlijke redenen uit hun Acceleratorprogramma gezet. Wij zijn namelijk vervelende mensen die zomaar óók kritisch zijn op partijen en media die men in het SvdJ-wereldje hoog heeft zitten. Het woord ‘onafhankelijk’ doemt daarin op. Het zou allemaal enkel aan de scribenten van dit blog kunnen liggen. Echter… Er zijn inmiddels 2 journalisten (Nikki Sterkenburg van RTL Nieuws en Ton F. van Dijk van HP/De Tijd) die onafhankelijk van elkaar tot de conclusie komen dat er op z’n minst meer aan de hand is. Het eerste nieuwsbericht is ook aangepast en doorgeplaatst op de website voor de media: Villamedia, platform voor media professionals: Spreekbuis en op Emerce Media.
Journalistiek moet gestimuleerd worden, maar volgens het SvdJ dan wel journalistiek die netjes in de pas loopt en zich houdt aan de ongeschreven morele wetgeving van de Ons Soort Mensen die de lakens uitdelen in politiek, ambtenarij en media.
Dus waar je zou denken dat nota bene een journalistiekfonds van de overheid deze vragen makkelijk en correct zou kunnen beantwoorden, heeft zij voor een afwijkende methode gekozen. De reactie op onze vragen tref je hieronder integraal, zoals aan de directeur Rene van Zanten van het fonds is beloofd, aan.
Met andere woorden: ‘wij werken volkomen transparant, en ik ga je niet vertellen waar je de antwoorden kunt vinden op je vragen, want deze mensen komen regelmatig langs om ons te vertellen hoe het er voorstaat met hun projecten. Dat vinden wij transparantie. En hou op met het stellen van redelijke, journalistieke vragen. Aan ons vragen hoe wij jullie belastinggeld besteden, parbleu, dat is echt hele Onfrisse journalistiek!’
Journalistiek is drukken waar het pijn doet
Ja, echt vreselijk stom van ons, dat wij gewoon kritische vragen stellen aan een overheidsinstantie hoe zij hun subsidies verstrekken en wat er is opgeleverd. Weten wij deplorables dan niet, dat het SvdJ boven normale journalistieke regels en wetten verheven is? Daar MAG je helemaal geen kritische vragen aan stellen. Verzin een frissere manier van journalistiek bedrijven, ga een exposé schrijven over een verdacht boek dat een vriend van Thierry Baudet een keer gelezen heeft, of zoiets. Iets waar de welgestelde grachtengordeldieren vrolijk van worden. Kritische journalistiek bedrijf je maar als je oppositiegroeperingen onderzoekt in dit land. Hoe durven wij, zomaar de Nederlandse journalistiek ZELF op journalistieke wijze onder een vergrootglas te leggen?
Herkansing
Maar goed. Wij waren uiteraard niet tevreden met dit antwoord, en gingen vrolijk door met onze “onfrisse” journalistiek. We gaven René een laatste kans om een normaal antwoord te geven op onze perfect legitieme journalistieke vragen, enigszins ingekort om het simpeler te maken voor René:
Uiteraard hebben we hier geen reactie meer op gekregen, dus we gaan weer lekker WOB-en waar dit fonds onder valt. Bijkomend voordeel is dat het bestuur dan ook eens de handen uit de mouwen mag steken. Wie weet gaat een journalistiek overheidsfonds zelf heel erg vervelend doen over een WOB-procedure.
Een journalistieke beerput
Maar goed, we beginnen inmiddels wel een behoorlijke beerput te naderen, zo lijkt het. Eerst wordt BackMe zonder standhoudend argument uit de SvdJ-accelerator gezet. Dit nadat elke Euro die we aanvroegen dubbel en dwars verantwoord moest worden. Wat op zich geen probleem is, ware het niet dat gevestigde media bij ditzelfde SvdJ blijkbaar tonnen kunnen ontvangen zonder dat ergens duidelijk te vinden is, wat er met dit geld gebeurd is.
Gecombineerd met het feit dat Van Zanten voor aanvang van de accelerator expliciet stelde dat hij Jan Roos, onze teamgenoot bij Backme “haatte”. Dit laatste hebben we op tape. Dan begint het toch wel heel erg de schijn ervan te krijgen dat het SvdJ helemaal niet bezig is om de Nederlandse journalistiek te bevorderen. In ieder geval niet de kritische journalistiek als waakhond in de maatschappij die machtige mensen en instanties tot de orde roept. Of ze nou politiek links of rechts zijn. Of ze bij het OSM clubje horen of niet.
Een overheid die enkel welgevallige journalistiek steunt
Het bestuur van het SvdJ lijkt haar positie vooral te gebruiken om in hun eigen netwerk vrolijk subsidiecentjes rond te pompen. Rondpompen naar bevriende, gevestigde media die in principe de laatsten in het medialandschap zijn die overheidssteun nodig hebben. Onafhankelijke en kritisch denkende nieuwkomers ziet men vooral als een bedreiging. Indien er mensen meedoen die eenmaal door het establishment als “fout” zijn betiteld, dan worden er een drogredenen verzonnen om hen de toegang tot overheidssubsidies te ontzeggen.
Daarmee doet het SvdJ eigenlijk precies het tegenovergestelde van wat ze zou moeten doen. In plaats van het stimuleren van onafhankelijke, kritische journalistiek en het publieke debat, stimuleert het SvdJ vooral de zittende macht. En dan specifiek de rijke media die de zittende macht goed gezind zijn.
Geen wonder dat journalisten vandaag de dag nog minder vertrouwen genieten dan politici. Geloof je het niet? Dat mag, alleen stelt het CBS dit en niet wij. Nu je dit leest denk je misschien: “sapperdeflap, wat gebeurt daar allemaal?” Nou, wees gerust want dat denken wij ook. Laat het eerste “serieuze”-medium of Kamerlid opstaan. Als het bij 2 van de 3 subsidies bij deze steekproef mis is. Als er een half miljoen Euro’s mogelijk in rook is opgegaan. Dan zou het zo maar kunnen dat er nog veel meer rammelt bij dit op persoonlijke motieven gedreven overheidsfonds.
