‘Er vindt een verschuiving plaats van het bezoeken van vrij toegankelijke festivals naar festivals waarvoor een ticket gekocht moet worden’. Dat constateerde de ‘Festival Monitor 2019’, een publicatie van -onder meer- de Vereniging van Evenementenmakers. Festivals maken deel uit van een groeimarkt. Maar hoe gaat die groei eigenlijk in zijn werk in de hoofdstad? Een reconstructie van de gang van zaken in stadsdeel Nieuw-West.
Op 1 september 2018 plaatst het Parool een enthousiast getoonzet artikel in de zaterdagkrant. Onder de kop ‘Kota Kultura: Cultureel complex voor toekomstig Haven-Stad’ volgt een groot verhaal over een nieuwe culturele ontwikkeling in het westen van de stad. Daar staat namelijk een nieuwe stadswijk gepland voor Amsterdam: Haven-Stad. De omvang benadert straks die van de stad Leiden, er komen tot 70.000 woningen. Het stuk meldt dat voor Haven-Stad een ‘bruisend centrum’ gepland dient te worden, in het gebied Sloterdijk II. Dat is nu nog een onaantrekkelijk en verwaarloosd bedrijventerrein. Maar dat gaat veranderen: ‘Als voorproefje opent in 2019 Kota Kultura: een cultureel complex met ateliers, concertpodium, een klein evenemententerrein en een foodcourt.’ Het gaat om een project van twee ‘yuccies’ (‘young urban creatives’), Boudewijn Grootendorst en Jamie Konincks (destijds 27 en 29 jaar). Ze waren op zoek geweest naar een vaste plek in Amsterdam waar ze ‘een feestje konden organiseren, een biertap in een oude loods, niets bijzonders’; ‘wisten zij veel dat de gemeente op zoek was naar een publiekstrekker bij Sloterdijk.’ Totdat de gemeente de twee yuccies, volgens de krant afkomstig uit de marketing- en de designwereld, vroeg om een cultureel centrum uit de grond te stampen. Ze kregen ‘het aanbod om een lege groenstrook langs de Rhôneweg te ontwikkelen’. Mensen hoeven niet bang te zijn voor elke week dreunende dancebeats, want naast dancefeesten komt er ook ruimte voor toneel, spoken word en filmavonden, verzekert Konincks op voorhand.
Een cultureel centrum van formaat ontwikkelen is een belangrijke en eervolle opdracht. Zeker in een nieuwe stadswijk. Maar de invulling die het tweetal en de gemeente hier aan het begrip ‘cultuur’ geven doet eerder denken aan een businessmodel uit de stedelijke horeca. Waarom is de keus van het stadsdeel Nieuw-West eigenlijk gevallen op twee jonge, onbekende en betrekkelijk onervaren ondernemers uit de marketing- en designwereld? En waarom moet de enige en gekoesterde groenstrook in het versteende gebied Sloterdijk II hiervoor worden opgeofferd?
Genoeg reden om een Wob-verzoek te doen aan het bestuur van Nieuw-West. Tamelijk snel wordt een dikke groene map met een Wobbesluit bezorgd door een koerier van het stadsdeel. Dat besluit -waarin vrijwel geen enkel document is zwartgemaakt- en nader onderzoek geven een verontrustend beeld van de manier waarop gemeente en bedrijfsleven zakendoen in de hoofdstad.
Uit de map blijkt bijvoorbeeld al snel dat er geen selectieprocedure was geweest voor de opdracht.
In een notitie van 27 juni 2017 aan stadsdeelvoorzitter Baâdoud meldt een gebiedsmakelaar van Sloterdijken dat het een probleem is dat ´Pol´s Potten niet is binnengekomen via het stedelijk tenderbureau´. De reden? Het stadsdeel Nieuw-West wilde op zo kort mogelijke termijn ‘reuring’ in Sloterdijk. Niet per se ‘cultuur’ (dit na een door de gemeenteraad aangenomen motie dat er meer ‘levendigheid’ moest komen in het te ontwikkelen gebied). De gebiedsmakelaar reikt meteen een oplossing aan voor het probleem. In dezelfde notitie schrijft ze dat Nieuw-West het terrein tijdelijk moet verhuren aan de ondernemers, in plaats van gratis ter beschikking stellen, dat is beter want dan blijft het selectiebeleid buiten beeld.
Pol’s Potten? Wat heeft deze tot internationaal interieurmerk uitgegroeide keramiekwinkel met Sloterdijk II te maken? In een eerdere notitie van de gebiedsmakelaar aan Baâdoud (19 juni 2017) staat: ´Ondernemer Pol´s Potten heeft interesse getoond om evenementen te organiseren op de groenstrook.´ Is dit een indicatie dat het initiatief bij Grootendorst en Konincks zélf vandaan kwam en niet van de gemeente, zoals in het Parool werd vermeld? Boudewijn Grootendorst is de zoon van zakelijk directeur Theo Grootendorst van het in Aalsmeer gevestigde (geschatte) miljoenenbedrijf Pol´s Potten. Grootendorst, gevraagd naar een reactie op de rol van het bedrijf, reageert schriftelijk: ‘Pols Potten is geen zins betrokken bij te ontwikkelen locatie in de groenstrook aan de Rhoneweg. Ik ga er vanuit dat Pols Potten niet word vernoemd in u stuk.Wij (life over future BV) is altijd initiatiefnemer geweest om Kota Kultura te ontwikkelen in Sloterdijk II. Afdeling G&O (Grond en ontwikkeling) is hierbij ons contactpersoon. Het eerste contact dateert van eind 2016.’
De status van het van oorsprong Amsterdamse bedrijf moet de ‘yuccies’ toegang hebben verschaft tot de gemeente. Ook Jamie Konincks treedt op namens Pol’s Potten. In die hoedanigheid bezocht hij op 9 februari 2017 een stadsdeelbijeenkomst in het Turkse restaurant Bir Bey, bestemd voor de ondernemers van bedrijventerrein Sloterdijk II. Baâdoud heet de aanwezigen welkom. Tussen de namen in de lijst van aanwezige ondernemers in het verslag valt Duncan Stutterheim op, eigenaar van een groot bedrijfspand op Sloterdijk II dat hij al tien jaar te koop heeft staan.
De internationaal opererende miljonair -voormalig dance-pionieer en horeca-ondernemer- bevindt zich in het gezelschap van taxibazen, schoonmaakbedrijfjes, cateraars van Chinees eten, een SOS-Snelservice en de wijkagent van Sloterdijken. Zij allen luisteren naar de pitch van Boudewijn Grootendorst, een wervend verhaal over (volgens het verslag) ´zijn initiatief ‘The Mall’: een ‘tijdelijk retailpark inclusief horeca in een parkachtige omgeving op de groenstrook aan de Rhôneweg’. Een puur commercieel initiatief dus, waar geen cultuur aan te bekennen valt; een initiatief van een particulier en níet van de gemeente. Maar opmerkelijk is dat Grootendorst volgens het stadsdeelverslag als ‘ondersteuning’ van de ochtend aanwezig is (in tegenstelling tot Konincks). Hij staat dus geboekt als belangenbehartiger van de gemeente en niet als ondernemer. Gevraagd naar de gang van zaken reageert Grootendorst: ‘Kota Kultura is van af het begin opgezet als cultureel dorp waarbij een van de pijlers het bieden van betaalbare ruimtes aan startende ondernemers dat kan dus ook retail gerelateerd zijn. Andere pijlers van het project zijn o.a food muziek en kunst en cultuur dit alles met een laagdrempelig karakter.’
Ook van de partij die ochtend is de door de gemeente ingehuurde gebiedsinterimmanager Peter Kooij. Hij is directeur en eigenaar van het (inmiddels beëindigde) bedrijf deOverheden BV, ‘een adviesbureau dat zich heeft gespecialiseerd in de overheid’. Kooij is op dat moment net teruggetreden als vice-voorzitter van MKB Amsterdam, waar hij de familie Grootendorst mogelijk leerde kennen. (Kooij wilde geen vragen beantwoorden voor dit artikel en verwees naar de gemeente). Kooij sluit de informatie-ochtend af met het opsommen van de plannen met Sloterdijk II: volgens hem moet de ‘identiteit op langere termijn verder worden uitgedacht’. Het ´eerste spoor´ is in ieder geval dat er een programma plus uitvoering moet komen voor de groenstrook langs de Rhôneweg. Nog niet lang geleden hebben de ondernemers van Sloterdijk II aangegeven dat ze veel waarde hechten aan het behoud van de bewuste groenstrook (van 6000m2). De bijeenkomst moet hen kennelijk geruststellen, want het gebied krijgt van steeds meer kanten zakelijke aandacht. ‘Transformatie moet sleets Sloterdijk II uitkomst bieden’ kopte het e-magazine Vastgoedmarkt.nl. Volgens het blad wordt er gewerkt aan een ‘stedelijkere uitstraling, die aansluit op die van het centrum’.
Waar niet over wordt gerept, maar wat door de hoofden van ingewijden speelt die ochtend is een majeure deal die binnenkort gesloten wordt. Die deal verklaart zelfs de bewuste bijeenkomst. Bouwbedrijf Heijmans wint drie maanden later, in mei 2017, de tender voor de ontwikkeling van 144 woningen en 700m2 commerciële ruimtes in Sloterdijk-Centrum, ter waarde van 52 miljoen euro. De woningprijzen worden aan de hoge kant: van 360.000 euro voor 50m2 tot 1.195.000 euro voor 150m2, grotendeels hoogbouw. Dat betekent een lastige commerciële opgave in het als industrieel en troosteloos bekendstaande gebied Sloterdijken. Kapitaalkrachtige woningzoekenden zullen moeilijk worden overgehaald om te kopen in de directe nabijheid van een industriehaven. Voor Heijmans is het project in Sloterdijk-Centrum daarom risicovol. Het beursgenoteerde bedrijf had kort daarvoor bekendgemaakt zich alleen nog op de Nederlandse markt te richten, na een recordverlies van 110 miljoen euro in 2016. De banken, waaronder de Rabobank en ING, geven het bedrijf nog een jaar respijt: het is erop of eronder. D66-dagelijks bestuurder in Nieuw-West Ronald Mauer (vergunningen, toezicht, bouwen en wonen, kunst en cultuur) kon niet anders dan in spanning afwachten, totdat de uitkomst van de tender openbaar werd.
Begin oktober 2018 werft Heijmans klanten op Facebook met een video en met de tekst: ‘Waarom je in Sloterdijk wilt gaan wonen? Dit is dé plek in Amsterdam West waar het de komende jaren gaat gebeuren. [..] we zetten ook acht andere toffe ontwikkelingen voor je op een rij’. Volgt een opsomming van personen en bedrijven die worden bedankt, waaronder ‘Duncan Stutterheim’, ‘Kota Kultura, Jamie Konincks, Boudewijn Grootendorst, POLSPOTTEN.’
Deze nieuwe vorm van adverteren heet ‘storytelling’ in de marketingwereld. Jeroen Mirck is D66-deelraadslid in Nieuw-West, free-lancejournalist en aankomend contentmanager van het vakblog Marketingsfacts, dat in april 2017 een groot interviewartikel publiceert.Onderwerp is de unieke ‘innovative storytelling marketing aanpak’ van Heijmans. Storytelling, het ‘neerzetten van een verhalende omgeving’, staat centraal bij het verkopen van vastgoed, vertelt communicatiemanager Gijs van den Broek in het interview. Hij is een bekende van Mirck en wordt al sinds 2010 door Heijmans ingehuurd. Voor de ‘online storytelling’ van Heijmans huurt van den Broek weer de freelance-storyteller Marit Overbeek in. Najaar 2017 treedt het duo aan op het marketingcongres ‘Contentmarketing en Storytelling Event’ om te vertellen over de ‘unieke’ online-strategie van Heijmans (de tender voor Sloterdijk is dan al binnen). Later plaatst Overbeek een interview met een Rabobank-vastgoedmanager op de website van Heijmans. In 2018 is Mirck ook redacteur (voor reclame, media en sponsoring) van het magazine MarketingTribune, dat in augustus een interview plaatst met directeur Eric van Eerdenburg van het meerdaagse festival ‘Lowlands’: die vindt zijn festivaldoelgroep ‘razend interessant’ voor de Rabobank. ‘De combinatie van festival en bank is logisch’, zegt van Eerdenburg. Mirck schrijft in het najaar in MarketingTribune hoe en waarom de Rabobank dance-festivals sponsort en een jaarlijks ‘Rabobank Urban Dance Event’ organiseert (Mirck heeft in een reactie verklaard zijn activiteiten als raadslid gescheiden te houden van die als marketingpublicist). De Rabobank kent kort daarna de Rabo Vastgoedprijs 2018 toe aan Stutterheim, voor diens Amsterdamtoren. Alle marketingspecialisten én communicatiemanagers in de vastgoedsector weten najaar 2017 heel goed waarmee ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) adverteert. ‘Vastgoed plus cultuur is winst’. Niet alleen de combinatie van festival en bank is dus logisch, maar ook die van festival en vastgoed. ‘Nieuw rendement voor gemeenten en instellingen’ blijkt voor het grijpen te liggen. ‘Cultuur creëert waarde, dat blijkt bijvoorbeeld uit de positieve invloed van monumenten en podiumkunsten op de prijs van vastgoed in de directe omgeving. Ook de vestigingskeuze van bedrijven wordt mede bepaald door de aanwezigheid van een culturele infrastructuur’ (citaat uit een ‘handreiking’ van de VNG uit 2014). Wat is de rol van gemeenten in dit gegeven, ‘nu er steeds minder publiek geld [voor cultuur] beschikbaar is’? ‘Samen optrekken met lokale culturele instellingen op weg naar cultureel ondernemerschap’ luidt de boodschap. Die is zowel bij Heijmans als bij Nieuw-West goed aangekomen. Festivals zijn immers cultuur?
In augustus 2017, drie maanden na de gewonnen tender, maakt Stutterheim bekend dat hij plannen heeft om in Sloterdijk II een veertig meter hoge ‘makerstoren’ te ontwikkelen op de plek van zijn onverkoopbare bedrijfspand: een eigentijds gebouw speciaal voor de ‘maakindustrie’. ‘De gemeente wil ook heel graag, die wil Sloterdijk graag een boost geven’, verklaart Stutterheim aan de lokale zender AT5. Communicatiemanager Gijs van den Broek zet een interview met Stutterheim over diens bouwplannen in Sloterdijk II op een website van Heijmans.
Tekenen zich lijnen af tussen Kooij, Mirck, Heijmans, Stutterheim, Rabobank, Grootendorst, Konincks en bestuur en ambtenaren van stadsdeel Nieuw-West?
Op Twitter klinkt veel protest na het verschijnen van het Parool-artikel over Kota Kultura, september 2018. Vooral de komst van een ‘klein evenemententerrein’ zaait onrust bij omwonenden, aan de overkant van de nabijgelegen Haarlemmerweg. Er zíjn al drie festivalterreinen in het gebied die geluidsoverlast veroorzaken. Wat ook tot boosheid leidt: op de bewuste groenstrook moet volgens het bestemmingsplan het éen kilometer lange Rhônepark gerealiseerd worden. Dat is het enige groen van betekenis in Sloterdijk II en straks een prettige wandelroute van station Sloterdijk naar het centrum van de wijk in wording. Maar in het artikel staat dat het reuringgevende cultuurcomplex Kota Kultura (1280 m2) op die plek tien jaar in bedrijf blijft. De groenbestemming -er staat een walnotenbomenbos gepland- wordt dus grotendeels opgeofferd. Bewoners zijn ook bang dat de ruimte niet openbaar toegankelijk blijft. Een buurtbewoner tweet: ‘Ben al de boenkeboenkebronnen op mijn geluidhorizon wel zat. ‘Klein evenement’, toch 100dB(A). En maar roepen ‘alles binnen de norm’. Wanneer komt de rem erop? Beloftes…’ In het uit 2013 stammende bestemmingsplan staat ook dat er ‘experimenten’ mogen komen in het gebied en dat ondernemers die zich melden met gewenste ‘initiatieven’ ‘zo snel en goed mogelijk geholpen’ worden.
Na de keus voor Heijmans gaat het snel in Nieuw-West. In het voorjaar van 2017 treden er tal van ambtelijke én tijdelijk ingehuurde projectmanagers, communicatieadviseurs en gebiedscoördinatoren aan voor het gebied Sloterdijken. In juli 2017 verruilt ook gebiedsmanager Aiko van der Lem de prestigieuze Zuidas voor het desolate Sloterdijken – een veelzeggende overstap. Vanuit het stadhuis wordt het team ingefluisterd door een senior strategisch beleidsadviseur, die net als de pas uit de Zuidas aangetreden projectmanager R. voor de woningbouwlocatie in Sloterdijk-Centrum een arbeidsverleden heeft bij ING Real Estate Development. Ze krijgen bijna allemaal te maken met de voortvarendheid van Boudewijn Grootendorst van Pol’s Potten.
‘The Village’. Dat is de nieuwe naam van het project dat Grootendorst eerst, tijdens zijn pitch, ‘The Mall’ noemde. De nadruk ligt inmiddels niet meer op retail. Voorjaar 2017 neemt hij een facilitair bedrijf, APEX Event Productions (dat catering verzorgt bij dance-evenementen) in de arm. Deze faciliteerder geeft opdracht aan het ingenieursbedrijf het geluidBuro om de geluidsbelasting te berekenen die de omgeving zal teisteren als de werkelijke plannen met ‘The Village’ doorgaan: de exploitatie van een horeca- en festivalterrein op de groenstrook. ‘Het plan is om op het terrein elke vrijdag, zaterdag en zondag van 12:00-23:00 uur dance- en concertevenementen te organiseren. Maximaal 1 op de 4 evenementen zal dance zijn, de rest zal bestaan uit jazz, wereldmuziek en livemuziek. Er zullen twee podia worden gebouwd, waarvan er één buiten geplaatst wordt en één in een af te sluiten tent of plexiglas kas’, aldus de opdrachtverstrekking aan het geluidBuro. Er wordt gerekend op maximaal 1950 bezoekers. Het project is een ‘tijdelijke ontwikkeling’ volgens het stadsdeel.
Om te beweren dat Pol’s Potten -zoals ambtenaren hun projectpartner in de stukken noemen- steun krijgt van de gemeente bij zijn plannen is zacht uitgedrukt. Voor de dan 28-jarige ondernemerszoon Grootendorst wordt ronduit de rode loper uitgelegd. Dance-events zijn immers geen vermaak, maar betekenen ‘cultuur’ in gemeentelijk Amsterdam en ‘cultuur’ staat voor ‘nieuw rendement’. Sloterdijk II moet als ‘cultureel’ stadsdeel, vol ‘reuring’, met behulp van lokhipsters in de markt worden gezet om jonge en kapitaalkrachtige bewoners aan te trekken voor -onder meer- de appartementen van Heijmans. Het dure woningbouwproject is inmiddels Vertical Living gedoopt door Heijmans’ storytellers. Ook Stutterheim heeft alle belang bij ‘branding’.
Grootendorst weet dat hij goud in handen heeft, want de winsten in de dance-industrie zijn nog altijd veelbelovend. Ook de foodcourt -met twaalf restaurantjes, à la de Foodhallen in West- die hij wil laten exploiteren op de groenstrook biedt een gunstig verdienmodel. De ambtenaren noemen dit ‘vooruitstrevende kleinschalige horeca’. Grootendorst gunt de foodcourt aan de horeca-ondernemers vader Rob en zoon Jerry van Nood, die café ‘De Praam’ in Aalsmeer uitbaten. Jerry heeft veel ervaring opgedaan in ‘feestcafé’s’ in de stad. Grootendorst hoeft dus in hoofdzaak alleen de boel uit te baten: zijn partner Konincks is goed thuis in de wereld van de evenementenbedrijfjes. Wél dringt Grootendorst er bij de gemeente op aan dat hij het gebied niet voor de overeengekomen vijf jaar, maar voor minstens tien jaar in handen krijgt. Omwonenden doen er voor hem kennelijk niet toe. En dat er tegen die tijd gezinnen zijn gaan wonen die behoefte hebben aan groen en rust lijkt voor zowel Grootendorst als de gemeente irrelevant. Hun gemeenschappelijke belang is nu om alle boter te braden uit de beschikbare ‘geluidsruimte’: het voor het industriegebied wettelijk toegestane niveau van geluidsoverlast.
In juni 2017 leest Baâdoud de al genoemde ambtelijke notitie met de voors en tegens van het ondernemingsplan van Pol’s Potten. Grootendorst heeft het project dan wéér van naam veranderd: het heet nu ‘Far Out West’. De groenstrook heeft te maken met veel risico’s, want er lopen hogedruk-aardgasleidingen in de bodem, vlakbij worden gevaarlijke stoffen over het spoor en de weg vervoerd én er zijn risicobedrijven in het nabije havengebied. Er moet daarom een (door de gemeente betaalde) kwantitatieve risicoanalyse worden gemaakt, een QRA. Daarna pas kan het bestuur een besluit nemen over een omgevingsvergunning, die vereist is om van het bestemmingsplan af te wijken. Voor de verwachte extra parkeerdruk door de evenementen heeft Grootendorst een mobiliteitsplan opgesteld. Er komen extra parkeerplaatsen voor 300 auto’s, een tijdelijke extra fietsenstalling en extra verkeersmaatregelen met verkeersregelaars. Zo moet bijvoorbeeld de Rhôneweg op evenementsdagen een eenrichtingsweg worden – allemaal te regelen en betalen door de gemeente.
Het ambtelijke projectteam werkt hard om een concept-huurovereenkomst nog vóór de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 aan het zittende bestuur te kunnen voorleggen. Ze worden voortdurend opgejut door Grootendorst. Hij maakt zich ‘zorgen’ over ‘de algehele voortgang’, mailt hij. Hij stuurt zelfgemaakte ‘To Do Gemeente’-lijstjes naar de ambtelijke teamleden en klaagt bij hen per mail zijn nood over ambtenaren die niet in de ‘meedenkstand’ zitten.
In juli 2017 mag Grootendorst zijn ‘iconische project’ uitleggen aan stadsdeelvoorzitter Baâdoud zélf: het gaat volgens hem om een ‘unieke dynamiek’ creëren tussen werken, wonen en recreëren, ‘warm’ onderschreven door ‘partijen als Heijmans, Duncan Stutterheim, Paradiso Amsterdam, Ondernemersvereniging Westpoort en [bouwbedrijf] Aalberts Ontwikkeling BV’. Grootendorst noemt als zijn grote voorbeeld de Amsterdamtoren van Stutterheim. Hij legt uit dat hij was ‘benaderd met de vraag een concept te bedenken om reuring te creëren in de omgeving van het aangewezen perceel met oog op de bouw van woningen in het Westpoortgebied’. Grootendorst laat in een reactie weten ‘Duncan’ ontmoet te hebben en hem ‘uitgebreid over Kota Kultura verteld’ te hebben. ‘Hij is enthousiast en vindt KK voor de Rhoneweg een interessant project, maar hij is er niet bij betrokken of intrumenteel geweest in de contacten met de gemeente Amsterdam.’
Ook de ambtenaren noemen als doelgroep van het project de ‘nieuwe bewoners van Sloterdijk-Centrum – maximaal 2000 man per evenement’ (vanwaar dan die 300 extra parkeerplaatsen?). Het ‘bereiken en entertainen’ van deze kapitaalkrachtige doelgroep staat voorop. Verbinding maken met de bewoners van de 700 meter verderop liggende achterstandswijk Geuzenveld-Noordoost (waar ruim driekwart van de bewoners een migratieachtergrond heeft, hoge jeugdwerkloosheid heerst en een vijfde van de huishoudens op of onder het sociaal minimum leeft) was géén uitgangspunt van de gemeenteraad.
Die zomer (2017) worstelt Grootendorst met de beperkte geluidsruimte op de groenstrook: hij weet dat het hard moet, als hij straks een geloofwaardig dance-event wil neerzetten. Nieuw-West dringt erop aan om nog in de late zomer een aantal proefevenementen neer te zetten, met de bedoeling om het lawaai tijdig in kaart te brengen. Van het geluidBuro komt een negatief advies voor de audio-bedrijfsopzet; reden voor Grootendorst om begin 2018 een nieuw akoestisch onderzoek uit te laten zetten, nu bij de firma Westerveld Advies BV. Het project wordt een jaar opgeschoven en het ‘originele’ plan moet zomer 2018 in éen keer worden gerealiseerd: ‘containerdorp’ (wegens het bouwverbod op de groenstrook gezien de veiligheidsrisico’s) en ‘culture park’. Grootendorst trekt zijn vergunningsaanvragen voor de proefevenementen in en de verschuldigde legesbedragen (rond de 600 euro) scheldt het stadsdeel kwijt. Het is een moeizaam gedoe voor de jonge ondernemer: hij heeft voor geluidshinder niet te maken met een gewillige gemeente, maar met de strengere Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied.
Maar de gemeente denkt met hem mee: de ingehuurde projectmanager V. rapporteert dat dezonering van de groenstrook door de gemeente dé oplossing is om meer lawaai te kunnen realiseren. Westerveld komt intussen met een rapportage met veel formules. Conclusie: door de ‘kasten’ volgens zijn methode te stapelen, containers slim op te stellen etcetera, kan het ‘Containerdorp LOF’ als dance-eventplek gerealiseerd worden. LOF betekent ‘Life Over Future’ – ook ‘Far Out West’ voldeed voor Grootendorst niet als geschikte benaming.
Westerveld is echter bij zijn berekeningen uitgegaan van een situatie met veel verkeerslawaai van de nabije Haarlemmerweg, die het festivalgeluid goeddeels zou overstemmen. Dat is vreemd, want de herinrichtingsplannen voor de Haarlemmerweg tot een ‘stadsstraat’ met veel minder lawaai zijn dan allang bekendgemaakt. Ook werkt Westerveld met achterhaalde dB(A)-methodiek in plaats van met nieuwe, strengere dB(C)-calculatie. Zódoende kan Grootendorst over de Westerveld-rapportage opgelucht aan het stadsdeel mailen: ‘Dit ziet er goed uit en levert voor ons een werkbare situatie op. We spreken elkaar’.
Najaar 2017 wordt bekend dat het bestuurlijk stelsel duchtig op de schop gaat. Na de verkiezingen in maart 2018 concentreert de politieke macht zich zoals vanouds in het stadhuis. In de stadsdelen komen een soort politieke commissarissen, die als ‘verlengd’ bestuur namens B&W de stadsdelen gaan besturen, per mandaat. Eind 2017 zet Grootendorst nóg grotere druk op het ambtelijk apparaat van Nieuw-West. ‘Denk dat we samen kunnen concluderen dat er genoeg draagvlak en energie is om van Startpunt x LOF een succes te maken! Laten we hopen dat we de vergunningsprocedure vlekkeloos verloopt [sic]’, mailt hij aan een ambtenaar. Uit ambtelijke notulen blijkt dat uitgegaan wordt van een te lage geluidsbelasting; hoewel Grootendorst beter weet, zwijgt hij daarover. Gerekend wordt per maand op 8 kleinschalige, 4 middelgrote en 2 grote evenementen op de groenstrook plus driemaal per jaar een evenement met versterkt geluid tot 85 dB(A): exploitatie van ruim veertien evenementen per maand dus, tussen 12.00 en 23.00 uur. Daarvoor moet een omgevingsbesluit worden aangevraagd door Pol’s Potten, evenals een watervergunning en ook de Quantitative Risk Analysis moet van de grond komen, compleet met bodemonderzoek en sonderingsonderzoek. Ook moet Grootendorst de Omgevingsdienst mee zien te krijgen: geen geringe opgave, want de dienst heeft eerdere plannen wegens de geluidsbelasting afgekeurd. Na overleg wordt besloten om alle buitenpodia te schrappen. De geluidsoverlast zou namelijk grensoverschrijdend worden. November 2017 adviseert het Dagelijks Bestuur van Nieuw-West bij monde van Baâdoud het college van B&W over een voorbereidingskrediet voor Sloterdijk II. Er is al gestart met een parkfunctie voor het gebied, schrijft Baadoud: het Rhone park, als ‘katalysator’ in een gebied waar ‘in de toekomst veel reuring wordt verwacht’. Draagvlak ervoor bij ondernemers is gemobiliseerd door de afdeling Grond & Ontwikkeling en het gebiedsteam. Resultaat: er is ‘veel energie’ losgemaakt om te investeren.
Niet álle ambtenaren in Amsterdam staan in de meedenkstand, zoals Grootendorst het graag ziet. Sommigen op en rond het stadhuis vinden de ontwikkelingen te snel gaan of maken zich sterk voor behoud van de groenvoorzieningen in Sloterdijk. Anderen vinden dat evenementen gratis toegankelijk moeten zijn. Er bestaat een algemene afkeer van het geplande gebruik van (afgeplakte) hekken door Grootendorst, hij wil dat namelijk ook doen als er géén evenement gaande is. Er moet ruimte zijn voor laagdrempelige evenementen, zoals sportevenementen en parades, suggereren ze. Tegenstribbelende stedenbouwkundigen van de afdeling Ruimte en Duurzaamheid krijgen -ondanks hun argumenten- een mail van een senior communicatie-adviseur van Nieuw-West: ‘Het idee is om dit te gaan doen. Als dit voor jou lastig is doen we het even via een andere weg’. Ze behoedt ook de externe projectmanager V. voor een misstap. In een conceptbrief van de gemeente aan de ondernemers van Sloterdijk II gebruikt hij de aanhef: ‘Beste partner’. Maar hij moet het niet ‘forceren’, waarschuwt de communicatie-adviseur, ‘zo zie jij de ondernemers maar de ondernemers zelf zien zich meer als ondernemers dan als partners van de gemeente’. In een gemeente die zich lijkt te identificeren met ondernemers is zo’n vergissing wellicht snel gemaakt?
Of Grootendorst en Konincks, de geestelijke vaders van het toekomstige cultuurpaleis, kunnen bogen op een succesvol ondernemersverleden -zoals het Parool schrijft- is overigens de vraag. Konincks was tot medio 2013 actief als ‘medewerker’ in de marketing- en PR-sector en werd daarna mede-eigenaar van het evenementen-, kleding-, en lifestylebedrijfje Fat Kids Cake. Grootendorst was (naar eigen zeggen) in dienst van Pol’s Potten. Konincks en Grootendorst zijn allebei student geweest aan het privé-instituut Business School Notenboom in Hilversum.
‘Er is het idee voor de pers een persmap, een soort goodiebag samen te stellen. Voor 7 maart, persbericht etc. Met alle plekken waar iets fysiek staat te gebeuren. Kun jij dit maken?’ mailt de communicatieadviseur in januari 2018 vanuit Nieuw-West aan een stedenbouwkundige van de afdeling Ruimte en Duurzaamheid. Die ziet dat niet zitten: ‘alles is te prematuur, daarom zeer onjuist om dingen te delen met de pers, we staan pas aan begin van planvormingsproces voor Sloterdijk II’. Maar dat hindert niet in Nieuw-West. De trein is onderweg.
Februari 2018 begint Bureau voor Planontwikkeling Van Riezen en partners in opdracht van Grootendorst met de ‘ruimtelijke onderbouwing’ van het ‘Containerdorp/Culture Park LOF’. Die is nodig vanwege de cruciale omgevingsvergunning, waarmee alles staat of valt. Projectmanager V. mailt zijn collega’s dat ‘Heijmans zich zorgen maakt over de afname van appartementen en dat ze er daarom veel aan gelegen zijn [sic] een prettige omgeving met voldoende reuring te hebben voor de eerste bewoners’. De grondkosten waren net zo hoog als of zelfs hoger dan in het stadscentrum, schrijft hij.
In maart 2018 dringt R., projectmanager van de woningbouwlocatie Sloterdijk-Centrum (met Zuidas-ervaring), er bij andere projectmanagers op aan zéér positief te zijn over het Containerdorp LOF: ‘Heel belangrijk dat je uitlegt dat het om een trekker gaat, dus stedelijke functie heeft, het is geen koffietent oid. Dat het voor SD2 en SDC een hele belangrijke nieuwe functie kan hebben’. Luistert Heijmans mee?
Er spelen vele contacten, voorjaar 2018, met de Gasunie, Waternet en de Omgevingsdienst Noordzeekanaal, voor de vereiste vergunningen en ontheffingen. Grootendorst neemt het voortouw en spreekt en schrijft soms namens de gemeente. Ook onderhoudt hij de contacten met Stork en Albrecht Architecten en Bouwadviseurs, Niek Roozen BV landschapsarchitect en Van Riezen en partners. Nieuw-West krijgt nog steeds tegenwind van de centrale afdeling Ruimte en Duurzaamheid. Op 18 juni mailt de afdeling dat de ruimteclaim van het project te groot is, dat de geplande verbreding van de parktoegang wordt verpest en dat er voor ‘tijdelijke initiatieven’ in Sloterdijk II überhaupt geen plaats meer is. Maar in juni wordt er tóch een concept-huurcontract opgesteld en door alle partijen geparafeerd. Het eerste jaar hoeft Grootendorst geen huur te betalen. De gemeente neemt alle kosten voor aanleg, onderhoud en vervanging van nutsvoorzieningen ten behoeve van het cultuurcentrum voor haar rekening en ook die voor beplanting en verlichting. De gemeente staat garant voor alle onderzoekskosten voorzover niet al door haar betaald. Bovendien belooft de gemeente niet met concurrenten in zee te gaan op de groenstrook: Grootendorst krijgt een horecamonopolie. Communicatie met derden over het cultuurcomplex gebeurt alleen na overleg tussen de gemeente en Grootendorst. En als kers op de taart is er de mogelijkheid na tien jaar huur ‘in overleg te treden over een mogelijke verlenging van de huurovereenkomst’. Hoezo ‘tijdelijke ontwikkeling’?
Juli 2018 worden ambtenaren onder grote druk gezet om de QRA-veiligheidsrapportage op tijd binnen te hebben (‘De laatste loodjes wegen het zwaarst maar we zijn er bijna. We spreken elkaar’, mailt Grootendorst). Even dreigt er zelfs intrekking van verleend vakantieverlof – maar de jonge ondernemer wordt net op tijd tevredengesteld. Als young urban creative wil hij de puntjes op de i hebben. Nog steeds onzeker over de definitieve benaming van zijn geesteskind heeft hij een marketingbureau ingehuurd, dat de naam ‘LOF’ meteen afwijst. ‘De naam dekt toch niet helemaal de lading van het gehele project en qua brand building is het niet heel sterk’, zo legt hij per mail uit aan Nieuw-West. Dus: ‘De naam die het dorp zal krijgen is KOTA KULTURA, als bijlage een (eerste) opzet mbt de brand identity, waar staat KOTA voor! We spreken elkaar!’
Eind januari 2019 bereikt de aanvraag voor de omgevingsvergunning stadsdeel Nieuw-West. Formeel geeft het college van B&W die af; in de praktijk doen de (ongekozen) stadsdeelbestuurders dat, onder wie opnieuw D66-bestuurder Ronald Mauer. Maar voordat er een besluit is gevallen komt, patsboem, de brutale aap uit de mouw. Op 20 maart blijkt dat het tweetal -en waarschijnlijk ook het stadsdeel- de oude ondernemingsplannen nooit in de prullenbak heeft gegooid. Grootendorst vraagt die dag een evenementenvergunning aan. Op 29 en 30 juni moet het Nomads 2019 festival (‘mix van disco, house en -vooral later op de avond- techno’) op het ‘evenemententerrein van Kota Kultura’ in het ‘Rhônepark’ losbarsten, ‘met dj’s, live-acts en foodtrucks’. Gepland aantal bezoekers: 5000. Aan geen enkele omgevingseis wordt voldaan, er is geen locatieprofiel, geen geluidsplan, geen besluit over de risico-analyse, niets. Zelfs het ‘Rhônepark’ bestaat officieel niet. Het belangrijkste doel van het evenement is -volgens de vergunningsaanvraag- ‘de versterkte muziek te beleven’. Binnen én buiten. Er was immers reuring besteld?
Als Grootendorst en Konincks hun zin krijgen betalen ze -na een jaar gratis gebruik- een starttarief van 12.597 euro (exclusief BTW) huur per jaar voor hun deel van de groenstrook, dat ze minstens tien jaar lang mogen uitponden: een méér dan lucratief businessmodel. Niet alleen de yuccies zullen blij zijn, maar alle betrokkenen: bouwbedrijf Heijmans (die in januari 2019 een ton ‘starterskorting’ gaf op de duurste appartementen van Vertical Living), Stutterheim, de banken, het stadsdeel Nieuw-West, het festivalpubliek en alle stakeholders die belang hebben bij ‘reuring’ in Sloterdijk. Gevraagd naar de betrokkenheid van omwonenden bij het project schrijft Grootendorst: ‘Wij hebben de plannen meermaals gepresenteerd op verschillende bijeenkomsten in het gebied. Deze zijn bijeenkomsten zijn georganiseerd door de gemeenten Amsterdam. Wie waren op deze bijeenkomsten aanwezig? Voornamelijk bedrijven. (Het is een bedrijventerrein) Mocht u in contact staan met omwonenden dan zou ik dolgraag met deze mensen in gesprek gaan.’
In april krijgen Grootendorst en Konincks dan eindelijk de verlangde zekerheid van de gemeente over hun zakelijke toekomst. Op de tiende van die maand wordt een heel nest aan BV’s in het leven geroepen: Boseth Beheer BV (een financiële holding) van Grootendorst; Superba BV van Konincks en Jevano BV van horeca-ondernemer Jerry van Nood. Deze BV’s bestieren op hun beurt weer Kota Kultura BV, ingeschreven als ‘cultureel complex’ (van Boseth BV en Superba BV). LOF BV tenslotte is gericht op ‘café’s en uitgaansgelegenheden’ en in handen van Boseth BV, Superba BV en Jevano BV. Exit Pol’s Potten. Allemaal gevestigd aan de Basisweg 63 in Sloterdijk II.
Niet alleen de inwoners van het gebied rondom Sloterdijken, maar van heel westelijk Amsterdam (en soms zelfs Centrum) behoren tot de grote, maar diffuse groep van verliezers van deze gang van zaken. En eigenlijk iedereen die te lijden heeft onder de geluidsoverlast van de inmiddels vele festivals in de stad. Diffuse verliezers, diffuse winnaars: dáárdoor komt het dat netwerkcorruptie moeilijk aan het licht komt. Want wat zich afspeelt in Nieuw-West heeft alle schijn van belangenverstrengeling. Maar wie wil en kan zo’n ontwikkeling tegenhouden?
Een simpel gegeven als de gemeenteraad die levendigheid wil in een nieuwe stadswijk leidt als vanzelf tot meedenken met ondernemers die méér en groter willen, voor altijd, liefst voor heel weinig of niets. De flexibilisering van het ambtenarenapparaat en de deregulering in Amsterdam zorgen ervoor dat niemand nog op de rem kan trappen. Het nieuwe bestuurlijke stelsel werkt dit in de hand.
Wetenschapper Willeke Slingerland, internationaal veelgevraagd auteur van Network Corruption: When Social Capital Becomes Corrupted, noemt de casus-Kota Kultura na lezing ‘uitgebreid en schrijnend’: ‘Deze casus maakt duidelijk dat er naast de ‘regisseurs’ of sleutelfiguren in het netwerk, tal van personen hun professionele rol misbruiken ten bate van het netwerkbelang. Dit doen zij veelal vrijwillig maar soms ook onder lichte druk. Door een beroep te doen op de ‘meewerkstand’ en herhaaldelijk een onterecht beroep te doen op het collectieve of gedeelde belang van betrokken ambtenaren wordt eenieder beïnvloed om af te wijken van normale besluitvorming. Op deze wijze krijgen tenderprocedures, onderzoek naar acceptabele geluidsnormen, omgevingsvergunning en huurcontracten op zo´n wijze vorm dat deze onder normale omstandigheden als onrechtmatig of onbehoorlijk zouden worden getypeerd. Juridisch valt op elk van die afzonderlijke besluiten wel wat af te dingen, maar het is juist hoe deze besluiten op elkaar ingrijpen wat de impact voor burgers zo groot maakt.’ Opmerkelijk in dit verband is dat de Parool-verslaggeefster die Jamie Konincks uitgebreid zijn verhaal liet doen over Kota Kultura ‘getipt’ was ‘door een gemeenschappelijke kennis’. Maar het meest opmerkelijk is dat stadsdeel Nieuw-West het nodig vond om, bijna zeven maanden na verzending van het hier uiteengeplozen Wob-dossier, nóg een keer hetzelfde dossier op te sturen: deze keer met veel zwartgelakte documenten en passages.
Ondertussen draait Kota Kultura op volle toeren, precies zoals door gemeente en ondernemers jaren geleden werd gepland, buiten de inwoners van de stad om. Zij kreunen onder de ‘reuring’. Oftewel onder aanhoudende, ziekmakende en onbegrijpelijke zomerse geluidsoverlast, het verdienmodel van de festivalindustrie. Naschrift: in augustus werd nog een BV in het leven geroepen door de jonge ondernemers: Deutschland events B.V., ook gevestigd aan de nabijgelegen Basisweg 63, actief in ‘overige recreatie’. Op 26 september kwam de omgevingsvergunning tijdelijke horeca af en begin oktober de exploitatievergunning: mooi op tijd voor het Amsterdam Dance Event (ADE). En ja, het gaat om een van de 63 horeca-adressen waarvoor burgemeester Halsema een ontheffing heeft gegeven van de vergunde openingstijden. In het kader van ADE is het tot 06.00 u. of 08.00 u. ‘s ochtends ‘feest’.
Woord van de redactie:
Lizzy van Leeuwen is bestuurskundige, cultureel antropoloog en publicist. Ze schreef voor onder andere De Groene Amsterdammer. Begin november 2018 op de redactie van Follow The Money is door de journaliste Lizzy van Leeuwen overlegd met Arne van der Wal, die zich geïnteresseerd toonde in bovenstaand onderzoeksstuk. Van der Wal heeft daarna niet meer naar Lizzy van Leeuwen gereageerd. In mei 2019 liet Eric Smit, hoofdredacteur/medeoprichter FTM, telefonisch weten dat FTM het inmiddels aangeboden stuk niet zou plaatsen omdat hij Lizzy niet ‘kende’.
Onafhankelijke journalistiek kan niet zonder je handen daadwerkelijk vrij te hebben en daarom kun je Lizzy van Leeuwen steunen via backme.org.
