Het was een roerig avondklokweekje.
Wat gebeurde er allemaal?
Even liep de gelikte Ruttevoorstelling vast.
Dinsdagmorgen oordeelde de rechtbank in Den Haag dat de avondklok met onmiddellijke ingang moest worden opgeheven; de maatregel rustte op juridisch drijfzand. De heren van Viruswaarheid konden waarschijnlijk hun oren niet geloven van geluk, Mark Rutte kon vermoedelijk zijn oren niet geloven van verbijstering.
Met een haast waar de Groningers jaloers op zullen zijn regelde het Kabinet een spoedappèl en om vier uur ’s middags zaten Willem Engel en Jeroen Pols van Viruswaarheid weer voor de rechter. Pols haalde meteen de spoed uit de zaak door een wrakingsverzoek in te dienen waarna de zitting geschorst werd. Er moesten rechters opgetrommeld worden voor een wrakingskamer en na een uur beraad werd het verzoek afgewezen.
Met enige vertraging ging de zaak verder. De landsadvocaat sloeg stukken uit zijn verhaal over om vooral voor 21.00 uur (avondklok!) klaar te zijn al mocht Jaap van Dissel nog wel even als getuige deskundige zijn verhaal doen. De rechter besloot dat ‘het belang van de staat’ zwaarder woog en schorste de uitspraak van die ochtend. Dit betekende niet dat de avondklok nu ‘veilig’ was, want vrijdag zou de rechtbank alsnog kunnen besluiten om de maatregel van tafel te vegen.
Hoe graag wilde het Kabinet de avondklok behouden? Heel graag. Men besloot op twee paarden te wedden. Woensdag werd inderhaast een spoedwet in elkaar gezet waar de Tweede Kamer donderdag al over moest beslissen. De Kamerleden hadden de nodige kritiek, maar een meerderheid stemde in. Vrijdag ging ook de Eerste Kamer akkoord. Diezelfde dag werd de uitspraak over de eerste wet nog een week uitgesteld, dus juristen mogen nu kibbelen over de juridische warboel die ontstaat door deze twee wetten.
Intussen zijn er een paar zaken die aandacht verdienen.
De Britse variant
In het debat van woensdag sprak Mark Rutte voortdurend over de Britse variant. Deze mutatie van het coronavirus zou zoveel besmettelijker zijn dat een avondklok noodzakelijk was om hem in toom te houden. Volgens de premier kwam in Nederland inmiddels al 70% van de besmettingen door de Britse variant.
Kamerlid Femke Merel van Kooten-Arissen had daar een vraagje over. In het AD was een interview verschenen met een medewerkster van het RIVM die vertelde dat de laatste echte cijfers over de Britse variant – van eind januari – een stabilisatie van het ‘Britse’ aandeel op minder dan een kwart van het totale aantal besmettingen lieten zien. De schattingen over februari gingen tot minder dan de helft van het totaal. Let wel: schattingen.
Vraag van Femke Merel: Hoe kwam Rutte aan die 70%? Ze hielp de premier nog even fijntjes herinneren aan een eerdere blunder, en Rutte was even van zijn stuk. Hij ging dit checken.
Diezelfde middag verscheen een artikel in het NRC met een linkje naar de info van het RIVM die de dag daarvoor naar de Kamer was gestuurd. Ook het NRC concludeerde: het aandeel van de Britse variant lijkt te stabiliseren op ongeveer een kwart van het aantal besmettingen.
Even ter herinnering: de avondklok werd eind januari ingevoerd vanwege die Britse variant. Letterlijke tekst:
Het kabinet maakt zich grote zorgen om Britse variant van het coronavirus, die nog besmettelijker is dan het virus dat we al kennen. Daarnaast zijn er andere varianten van het virus waar zorgen over bestaan. Er zijn extra maatregelen nodig om die nieuwe varianten van het virus onder controle te krijgen. Daarom is het voornemen van het kabinet om binnen enkele dagen na instemming van de Tweede Kamer een avondklok in te voeren.
Is die Britse variant werkelijk zo gevaarlijk? Inmiddels laten meer critici zich horen, zoals Marcel Levi – directeur van zeventien Londense ziekenhuizen – die zegt: ‘De avondklok werd ingesteld op het moment dat in Engeland de getallen al naar beneden gingen. Of je nou voor of tegen de avondklok bent, de Britse variant is daar niet het allerbeste excuus voor.’
Als de Britse variant niet stormenderhand Nederland verovert, waarom zouden we dan nog een avondklok nodig hebben?
Zekerheden of veronderstellingen
Dinsdagmiddag – tijdens het spoedappèl – kwam Nu.nl met een bericht. De avondklok werkte! Aura Timen van het RIVM schatte dat de avondklok in combinatie met de maatregel van maximaal één bezoeker per huishouden per dag 10 procent aan nieuwe coronabesmettingen en opnames op de intensive care scheelde. Hier werden twee maatregelen op een hoop geveegd. Wie kon zeggen wat het effect van de twee maatregelen afzonderlijk was? Niemand. Want ze zijn niet afzonderlijk ingevoerd.
De volgende dag tijdens het Tweede Kamerdebat werd deze combinatie meteen overgenomen door o.a. Chris van Dam van het CDA. Bovendien leek hij de maatregelen als een soort blokjes te beschouwen: de avondklok op de weegschaal, dan kon de schoolsluiting eraf.
Tijdens datzelfde debat benadrukte de premier voortdurend hoe groot de noodzaak van de avondklok was. Hij sprak over een ernstige pandemie, gevaar, een crisis, een noodtoestand en urgentie. Hij was ‘zeer bezorgd’ en weet de stabiliserende cijfers aan de preventieparadox. ‘Het virus verandert!’ waarschuwde hij.
Zaterdagmorgen publiceerde de NOS een interview met RIVM-experts Jaap van Dissel en Jacco Wallinga waarin de zekerheid van de uitspraken van Rutte behoorlijk gerelativeerd werd. Zij kregen de vraag: ‘Is al meer duidelijk over de invloed van de avondklok en de beperking van het huisbezoek tot één persoon? In het 100ste OMT-advies staat dat het aannemelijker is dat er een effect is dan geen effect, maar dat vind ik vooral boerenlogica.’
Het antwoord van Van Dissel: ‘Dat is het denk ik ook.’
Waarna hij toelichtte dat er simpelweg geen zekerheden zijn, alles hangt van veronderstellingen aan elkaar. Van Dissel: In het OMT-overleg van 19 februari krijgen we weer nieuwe gegevens, maar kijkend naar de prognose en de actuele getallen, zie je dat de daadwerkelijke getallen van nu zich het beste laten verklaren met het scenario dat een effect veronderstelt van beide maatregelen. Als Jacco Wallinga dat uitrekent – want voor alle duidelijkheid: we hebben dat niet tevoren in het model opgenomen – dan vind je een effect van ongeveer 10 procent. Dat komt heel redelijk overeen met de 8 tot 13 procent die we genoemd hebben op grond van de wetenschappelijke literatuur. Maar voor een definitieve uitspraak is het te vroeg.”
Het is een goede zaak dat de mensen van het RIVM schattingen maken, dat is hun werk. Dat politici daar vervolgens zekerheden van maken – EN de getallen opkloppen – is dubieus. Zeker als de gevolgen voor de bevolking zo groot zijn.
Het evenwicht is zoek
Vrijdag werd de spoedwet behandeld in de Eerste Kamer en Peter Nicolai – van de PvdD – vroeg aan minister Grapperhaus waarom ook deze tweede wet weer zo onzorgvuldig geformuleerd was. Deze ‘avondklokwet’ bevat geen beperking tot de avonduren. Nicolai wees erop dat deze wet de regering in feite de bevoegdheid geeft om 24 uur per dag het ‘vertoeven in de open lucht’ te beperken.
Waar is de aandacht voor de grondrechten van burgers?
Een terechte opmerking van Nicolai en Grapperhaus erkende dat hij gelijk had.
We wennen snel aan nieuwe werkelijkheden, maar laten we even bedenken wat we nu al ‘gewoon’ vinden. Afstand houden. Mondkapjes. Winkels en andere bedrijven gesloten. Scholen gesloten. Niet meer bij oma op bezoek. Niet onnodig reizen. Avondklok. Tijdens de laatste koudeperiode kwamen er zelfs voorschriften hoe we sneeuwballengevechten moeten houden en hoe we moeten schaatsen…
Wie een jaar geleden gezegd zou hebben dat we zo zouden leven, was uitgelachen. Wij? In Nederland? Al die vrijheid inleveren? Vergeet het maar, wij zijn een vrijheidslievend volk: wij zijn eigenwijs, wij zijn eigenzinnig, wij laten ons niet zomaar van alles opleggen!
Hoe vrijheidslievend we zijn is de vraag. Volgens het RIVM kunnen al deze maatregelen op grote steun onder de bevolking rekenen: 80% van de bevolking zou achter de avondklok staan. Een poll van Stand.nl gaf omgekeerde resultaten, wat natuurlijk net zo min iets zegt, maar ons op z’n minst aan het denken zou moeten zetten. Zijn wij Nederlanders werkelijk zo gedwee dat we alles voor lief nemen omwille van de strijd tegen corona of is de weerstand veel groter dan we in het nieuws horen?
Het bombardement met angstbeelden zou best behoorlijk effectief kunnen zijn, maar deze mediastrategie is op zichzelf al dubieus. Dat het RIVM het alleen maar over corona heeft, is logisch. Daar is dit instituut voor. Maar waarom lijkt de politiek niet in staat om een afweging te maken waarin ook wordt meegenomen wat de schade van de maatregelen is? We krijgen voortdurend te horen dat we die schade – aan onze economie, aan onze (geestelijke) gezondheid – maar op de koop toe moeten nemen omdat het alternatief veel erger is. Maar is het middel inmiddels niet erger dan de kwaal?
En dat de balans tussen middel en kwaal zoek lijkt, is al erg genoeg. Maar waar is de zorg om onze grondrechten? Nu wordt een spoedwet aangenomen die de regering het recht geeft om ons 24 uur per dag op te sluiten. Waarom? Omdat de tekst van de wet niet zorgvuldig is opgesteld. Slordigheid op dit niveau is schandalig.
Deze week stapte een lokale VVD-politicus uit de partij omdat hij zijn liberale idealen niet meer kon verenigen met deze koers. Het lijkt erop dat onze premier zijn liberale idealen vergeten is.
Drammen in plaats van afwegen
Dat de regering werkelijk alles uit de kast haalt om de avondklok door te drammen is zorgwekkend, zeker als je bedenkt hoe weinig bewijs er is voor de effectiviteit van de maatregel. Gaat het werkelijk nog om de volksgezondheid of is dit een politiek spel geworden?
Als dan oud-VVD-staatssecretaris Fred Teeven van stal wordt gehaald om Jeroen Pols van Viruswaarheid verdacht te maken, draagt dat niet bij aan het vertrouwen. Wordt nu zelfs een kleine actiegroep met omstreden standpunten al als zo’n gevaar beschouwd dat dit vonkje verzet hardhandig uitgestampt moet worden? De verheerlijking van hele en halve criminelen in talkshows is blijkbaar alleen van toepassing op activisten die het ‘juiste’ narratief verkondigen.
Het coronabeleid houdt een crisisgevoel in stand waardoor bange mensen gaan zoeken naar een vaderfiguur. Het zou naïef zijn om te denken dat Mark Rutte hier geen politiek voordeel uit zou willen halen. Zaterdagmorgen verscheen een brief van de premier waarin hij het volgende schreef: We zitten nu ook in verkiezingstijd. Veel politici doen dan beloften en komen met hun eigen plannen die zij als de enige oplossing presenteren. Ik denk dat het in deze bijzondere tijd niet realistisch is beloften te doen. Bovendien worden verschillen uitvergroot. We moeten juist de verbinding zoeken, want alleen samen komen we uit deze crisis.
Natuurlijk. Mark Rutte als Vader des Vaderlands.
Zoals ik al eerder schreef: deze premier zou een hoop lastige vragen moeten krijgen over beleid waar hij de laatste tien jaar voor verantwoordelijk was, en over zijn gewoonte om informatie achter te houden.
Het is te hopen dat de komende weken nog veel van die vragen gesteld gaan worden.
Vond je dit artikel goed? Steun Maaike van Charante via repelsteeltje.backme.org
Voor meer artikelen, zie deze link.
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg Maaike (Repel) op Twitter.
.
