Er is deze week (terecht) al een hoop geschreven over het rapport ‘Politiek en Sociale Media Manipulatie’ dat minister Ollongren op 18 oktober naar de Kamer stuurde. Het rapport was een bijlage bij de Kamerbrief ‘over beleidsinzet bescherming democratie tegen desinformatie.’
Beschrijving van het rapport: Onderzoek naar in hoeverre desinformatie en zogenaamd junknieuws resoneren in de online politieke arena’s op sociale media, voor en tijdens de Provinciale Statenverkiezingen en Europese Parlementsverkiezingen van 2019 in Nederland.
Frank van Dorp – ons aller Russells Teapot – heeft de onwetenschappelijke basis van het rapport al afgebrand in een uitstekende twitterdraad, dus dat ga ik niet overdoen.
Mij interesseert wat hierachter zit.
Hoe is de minister ertoe gekomen om dit rapport te laten opstellen, en hoe konden de onderzoekers tot zo’n bizar resultaat komen?
Hiervoor moeten we even terug naar een uitzending van Jinek op 4 maart 2019.
In deze uitzending (vanaf 4.00) zei Ollongren het volgende: Want dat is het idee, dat je je met bots en trollen, echt met nepaccounts nieuws kunt verspreiden, of nieuws dat er is, kunt uitvergroten. Mensen, groepen tegen elkaar kunt opzetten door een beetje beide kanten te belichten.
Er zijn verschillende-, niet alleen maar berichten die niet echt zijn, maar het kunnen ook berichten zijn die echt zijn die je heel groot kunt maken. Die hetzelfde effect kunnen hebben.
De uitspraken die Ollongren in deze uitzending deed – en de reacties van de dienstbare MSM-journalisten die bij haar aan tafel zaten – vond ik zo schokkend dat ik destijds het volledige item uitgeschreven en besproken heb.
Wat mij betreft was deze uitzending bijzonder onthullend; het was ontnuchterend om te horen waar deze politica voor staat.
Een beetje beide kanten belichten.
Normaal gesproken lijkt dat een goede zaak, toch? Om tot een afgewogen oordeel te komen, moet je zaken van meerdere kanten bekijken. Hoe kan de minister daar tegen zijn?
Daar kan ze tegen zijn als ze tegen het vrije debat is. Het is duidelijk niet de bedoeling van Kajsa Ollongren dat mensen zelf gaan nadenken en misschien tot ongewenste conclusies komen, het is de bedoeling dat mensen uitkomen bij dezelfde mening als de minister.
Van dezelfde orde is haar uitleg, over berichten die echt zijn die je heel groot kunt maken. Dat gaat dus over onwelgevallige feiten. Er zijn blijkbaar feiten die de minister goed uitkomen – die volop in de schijnwerpers mogen staan – en er zijn feiten die maar het liefste een beetje onder de tafel gemoffeld moeten worden. Die feiten moeten we vooral niet uitvergroten.
Al die feiten en al die verschillende kanten, dat zorgt maar voor debat. Daar gaan mensen maar van nadenken; dat zet mensen tegen elkaar op. En dat maakt het zo lastig voor onze verlichte leiders om de kudde de goede kant op te krijgen. Daarom is het belangrijk dat de brave schaapjes niet te veel feiten horen, en niet te veel verschillende meningen.
En dan zijn we met één stap bij de club van ‘hyperpartisan junknewsbronnen’ waar Saltmines sinds vorige week trots lid van is.
Wat doen die junknewsbronnen namelijk?
Die brengen andere meningen, die halen onwelgevallige feiten naar boven. Niet dat dit in het rapport zo genoemd wordt, nee, volgens het rapport houden deze bronnen zich bezig met complottheorieën, clickbait, alsmede extremistische, sensationalistische, tendentieuze en politiek sterk gekleurde bronnen en verhalen.
Complottheorieën. De uitspraken van Juncker en Verhofstadt over een Europese superstaat serieus nemen, hoort vast al bij complottheorieën. Clickbait. Zou het penthouse van Pechtold daarbij gehoord hebben? En het is vast en zeker extremistisch om te juichen als de boeren in optocht naar Den Haag rijden. Het is ongetwijfeld sensationalistisch om berichten over de demonstraties van de Catalanen te delen. Het is vanzelfsprekend tendentieus om het politiegeweld tegen de gilets jaunes aan de kaak te stellen. En de mooiste hebben ze voor het laatste bewaard. Politiek sterk gekleurd.
Je zou het bijna over het hoofd zien na alle negatieve etiketten, maar wat is eigenlijk politiek sterk gekleurd?
Is een dweperig interview van Jinek met Hillary Clinton politiek sterk gekleurd?
Dat lijkt me wel. Luister maar eens naar haar eigen woorden: ‘Ik heb deze foto van u sinds mijn negentiende. Hij heeft in alle huizen waar ik gewoond heb gestaan. Elke keer als ik dacht: dit is zo frustrerend, ik geef het op, dan dacht ik: wat zouden Hillary en Bill zeggen als ik het op wil geven?’
Het werd even gênant knus tussen de twee dames. Dit was geen onafhankelijke journalist, dit was een fan die aanbiddend opkeek naar haar idool.
Maar kijken we welke nieuwsbronnen het etiket sterk politiek gekleurd (hyperpartisan) hebben gekregen, dan staat Jinek keurig bij mainstream, en niet bij junk nieuws.
Heeft Saltmines OOIT zo dweperig gedaan over welke politicus dan ook? Baudet en Wilders krijgen bij ons een positievere pers dan bij Jinek, maar ophemelen? Nee.
Saltmines heeft kritische artikelen over deze politici, en zelfs als we het voor ze opnemen, is er vaak ook nog plaats voor een kritische noot.
En toch raakt de term sterk politiek gekleurd wel ergens aan. Op Saltmines – en op vele van de andere nieuwsbronnen die vereerd werden met het label hyperpartisan – worden zaken van andere kanten bekeken dan in de MSM. Er is inderdaad sprake van een andere politieke kleur.
Zo hoeft Hillary Clinton op de genoemde sites niet op lovende artikelen te rekenen, dat laten ze graag over aan de sterk politiek gekleurde Jinek. In plaats daarvan wordt Hillary op deze ‘junknieuwssites’ zeer kritisch gevolgd; je zou kunnen zeggen: de zaak Clinton wordt daar van een andere kant bekeken, net als een hoop andere zaken.
Juist waar de MSM verdacht eenzijdig zijn, vind je bij de tegendraadse ‘hyperpartisan’ bronnen de andere kant van het verhaal.
Een beetje beide kanten belichten?
Dat is dus duidelijk niet de bedoeling. Daarom krijgen de media die het ‘juiste’ verhaal vertellen – het verhaal dat Ollongren wil horen – het etiket mainstream. En de media die het ‘andere’ verhaal vertellen, die zijn dus junknieuws.
En net zo gaat het met onwelgevallige feiten, bijvoorbeeld over de schimmige zaken die spelen rond Hillary Clinton. Dan gaat het om berichten die echt zijn die je heel groot kunt maken. Berichten die Ollongren liever klein houdt.
Hoe onschuldig is dit junknieuws etiket?
Daarvoor moeten we weer terug naar de uitzending van 4 maart. Ollongren zei namelijk ook: Dus het gaat mij helemaal niet om dat de overheid zou moeten aanwijzen wat echt is of wat nep is, dat kunnen journalisten veel beter, wetenschappers kunnen dat beter, de tech-bedrijven zelf moet er dan een rol in spelen, de overheid gaat niet over wat echt is en wat niet.
Nee hoor, de overheid wijst niet aan wat echt is of wat nep is, daar heeft de minister namelijk net een paar sterk politiek gekleurde onderzoekers voor ingeschakeld. Dat zullen die wetenschappers zijn waar Ollongren het over had.
Stap twee ligt nu voor de hand: de goedgekeurde journalisten – te vinden onder het kopje mainstream – krijgen bij goed gedrag steun, en de foute journalisten – te vinden onder het kopje junknieuws – krijgen tegenwerking.
Overdreven? Denk maar eens aan die dubieuze passage in het Marrakeshakkoord, weet u nog?
Eén van de acties die volgens dit akkoord ondernomen moest worden, was: Bevordering van onafhankelijke, objectieve en kwalitatief goede rapportage van media (inclusief op internet gebaseerde informatie) onder meer door mediaprofessionals te sensibiliseren en voor te lichten over migratiegerelateerde kwesties en terminologie, te investeren in ethische rapportagestandaarden en reclame, en de overheidsfinanciering of materiële ondersteuning te stoppen aan media die systematisch intolerantie, vreemdelingenhaat, racisme en andere vormen van discriminatie van migranten bevorderen, met volledige eerbiediging van de vrijheid van de media.
Oftewel: journalisten africhten om het ‘juiste’ narratief te brengen en de financiering van ‘foute’ media stoppen. De toevoeging ‘met volledige eerbiediging van de vrijheid van de media’ klinkt als een wassen neus na een dergelijk voornemen.
Zal een dergelijke benadering van de media alleen gelden op het gebied van migratie? Denk maar niet dat het daar stopt. Voor politici die het narratief willen bepalen, is het erg verleidelijk om de media te manipuleren.
Helaas voor Ollongren zijn de ‘foute’ media niet degenen die aan het subsidie infuus liggen, maar niet getreurd, daar is weer een andere aanpak voor mogelijk.
Behalve de wetenschappers en de journalisten noemde de minister ook de ‘tech-bedrijven’ waarmee ze Google, Facebook, Twitter e.d. bedoelde, en zo komen we bij stap drie, want Ollongren had het over de samenwerking tussen de Amerikaanse Democraten en de techreuzen – heel succesvol geweest bij de midterms! – en ze zag dit duidelijk als lichtend voorbeeld. Even verderop sprak ze over algoritmes die aangepast kunnen worden en nepaccounts die aangepakt kunnen worden. En natuurlijk is er al een code of conduct. Deze bedrijven rapporteren elke maand aan de Europese Commissie al is die nog niet tevreden over hun inspanningen.
Laten we niet zo naïef zijn om te denken dat dit junknewsrapport in een la verdwijnt zonder verder gevolgen te hebben. De eerste stap is gezet, de etiketjes zijn geplakt.
De tweede stap is op veel plekken ook al gezet. Hoeveel van de ‘foute’ nieuwsbronnen krijgen steun van de overheid? Saltmines in elk geval niet. We proberen onszelf te financieren via Backme, en Ahmed had daarvoor ondersteuning aangevraagd; het was immers een prachtig initiatief om onafhankelijke journalistiek te stimuleren…
Hoe dat gegaan is, kunt u hier lezen. Bijdragen voor de kosten van Ahmeds verdediging kan hier.
Over stap drie – de bestrijding van fout nieuws op sociale media – zullen Ollongren en de Europese Commissie nog niet zo tevreden zijn; we laten nog steeds luid en duidelijk van ons horen op Twitter. Maar zoals de minister blij vertelde over haar Amerikaanse vrienden die met de tech-bedrijven hadden samengewerkt: Dus ze hebben ze ook gezegd dat, gezien dat als je de handen ineen slaat en gaat samenwerken, dat het best kan, hè, optreden tegen nepnieuws.
Zal het de ‘junknieuwsmedia’ lukken om onwelgevallige feiten te blijven leveren? Om de zaken een beetje van beide kanten te belichten?
Soms vraag je je af wat stap vier zal zijn.
Overigens, laat niemand denken dat dit allemaal opgelost is als Ollongren opstapt. Dit is gewoon beleid en als zij doorstroomt naar haar volgende baantje, zal haar opvolger op dezelfde weg verder gaan.
Misschien zal de volgende minister zich wat minder in de kaarten laten kijken, en daar zien we dan toch iets waar we Ollongren dankbaar voor mogen zijn:
Dankzij haar weten we nu tenminste hoe er in die kringen over ons gedacht wordt.
Vond je dit artikel goed? Steun Repelsteeltje via repelsteeltje.backme.org
Voor meer artikelen van Repelsteeltje, zie deze link.
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg me op Twitter.
