Op vrijdag 19 januari was ik uitgenodigd door Positief Links. Positief Links is een organisatie die maatschappelijke relevante zaken probeert te bespreken. U kunt hier binnenkort meer over lezen, Russell’s Teapot gaat binnenkort uitgebreid in gesprek met deze “linkse toko” en zal hierover verslag uitbrengen. Het is in ieder geval geen politieke partij dus je kunt door blijven lezen.
Ik werd uitgenodigd om mijn visie te geven over robotisering en de gevolgen hiervan op arbeid. Hierbij ging ik in discussie met Dr. Rob van den Hoven van Genderen van de faculteit der rechtsgeleerdheid aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.
Ik zie vooral kansen. Zoals het gaat met elke paradigma-verandering heeft dat gevolgen op de samenleving. Er kleven aan dit onderwerp ook risico’s waar ik straks nog even op terug kom. Eerst zou ik aan de hand van voorbeelden uit het verleden deze komende verandering voor je willen duiden.
Geschiedenis
Ik neem je mee naar het begin toen we als mensheid net de overstap hebben gemaakt van jagers en verzamelaars naar landbouw. Dit enkele feit heeft er weliswaar voor gezorgd dat er minder jagers en verzamelaars waren maar tegelijkertijd creëerde deze innovatie de basis voor elke economie, namelijk voedselproductie. Hierdoor waren we instaat om steeds complexere machines en gereedschappen te ontwikkelen. Er was, door toepassing van landbouw, meer tijd over om nuttig te besteden, zo je wilt.
Vanuit de landbouw ontstond irrigatie en vervolgens waterkracht. Om uiteindelijk uit te komen bij de door steenkool aangedreven stoommachines die de industriële revolutie inluidden. Ook hier zijn talloze banen verdwenen, maar niet zonder dat er ook heel veel nieuwe banen zijn gecreëerd.
Ditzelfde geldt voor computers en het internet. In de jaren ’80 en ’90 werd vaak geschreven dat talloze kantoorbanen zouden komen te vervallen. Alhoewel het gedeeltelijk waar is, geldt wederom dat er veel meer banen bij zijn gekomen.
Het probleem met dit soort veranderingen is de mens-eigen angst. Angst voor verandering. Je weet immers niet helemaal wat er kan en zal gebeuren. Tijdens mijn presentatie haalde ik ook het voorbeeld aan van Thuisbezorgd. Bijna niemand zag dit aankomen 20 jaar geleden. Talloze innovaties zijn mogelijk geworden door het medium internet en de daaraan gekoppelde computers. Een ding staat daarentegen voorop: wederom zijn er weer meer banen en in ons geval al jaren een nijpend tekort aan ICT’ers die wat kunnen.
Met de verdere robotisering verwacht ik eigenlijk niets anders. Het werk wordt minder arbeidsintensief in de eerste fase. Denk aan tilliften voor zorgmedewerkers, geautomatiseerde vorkheftrucks tot openbaar vervoer waar je geen bestuurder meer nodig hebt. #FredTeevensLiveMatters
Gezien de geschiedenis voorzie ik ook hier een opleving in innovaties die meestal een jaar of 5-10 later groots zullen worden en op hun beurt nieuwe banen gaan creëren. Het wordt slechts minder arbeidsintensief. En dit betekent niet dat je gepromoveerd moet zijn om een robot te kunnen besturen bijvoorbeeld. Want hierdoor verandert ook het onderwijs. Vele (decennia) later waarschijnlijk maar ook hier geldt dat je niet meer alles zelf hoeft te doen als chirurg, jurist of werktuigbouwkundige. Het verandert en tot nu toe wordt het altijd beter.
Risico’s
Naar mijn mening zijn de voornaamste risico’s tweeledig: Enerzijds: hoe voorkom je een de facto monopolie dat innovaties kan beperken tot enkel dat wat commercieel interessant is voor een bedrijf? *doet naar Microsoft wijzen*
Anderzijds bestaat een veel reëler risico van een nog verdere kloof tussen have’s en have not’s. Hoe kunnen landen concurreren met ons als zij niet de infrastructuur hebben om robotisering op grote schaal toe te passen? Wanneer menselijke arbeid in derde wereld en opkomende landen duurder gaat worden dan het in Nederland is, door toepassing van deze nieuwe technieken?
Als armoede nu al één van de primaire drijfveren is om de oversteek te wagen richting Europa, dan ontkom je er niet aan om nu al hierover na te denken.
