Gisteren ontdekte ik dat je bij de Erasmus universiteit een cursus framing kunt volgen. Het zou ons misschien niet moeten verbazen dat in het land van Mark Rutte een universiteit een dergelijke cursus aanbiedt, maar we mogen ons wel afvragen wat dit zegt over onze maatschappij. Zoeken we nog naar waarheid of kijken we bewonderend op naar de handigste leugenaars?
Behendig
Premier Mark Rutte wordt vaak ‘behendig’ genoemd. Wat daarbij opvalt is dat hij dit compliment meestal krijgt vanuit een mengsel van irritatie en bewondering. Irritatie over het uitblijven van antwoorden, het verdoezelen van feiten en het ontduiken van verantwoordelijkheid. Maar bewondering omdat hij ‘er toch maar weer mee wegkomt’. ‘Dit keer dachten we toch echt dat hij reddeloos klem zat, en kijk! Hij is er weer tussendoor geglipt.’
Die bewondering voor Mark Houdini Rutte is nogal kortzichtig als we nuchter naar veel – door hem verdoezelde – feiten kijken. Zijn we vergeten dat Rutte leiding gaf aan een Kabinet waar overlegd werd hoe het toeslagenschandaal zo goed mogelijk weggestopt kon worden? Waar besproken werd hoe lastige Kamerleden ‘gesensibiliseerd’ konden worden? Waar gezorgd werd dat de Kamer de gevraagde informatie niet kreeg, maar zo dat het niet op zou vallen?
Het teveel aan politieke behendigheid van Mark Rutte doet denken aan dat van Lyndon Baines Johnson. Rutte heeft de biografieën van Amerika’s 36ste president dan ook verslonden. Alleen de vijfde, over Johnsons ondergang, nog niet. https://t.co/1BLcASWw3x
— De Groene Amsterdammer (@DeGroene) April 7, 2021
De premier die we verdienen
Men zegt wel eens: “Elk volk krijgt de leiders die het verdient.” Persoonlijk denk ik dat we iemand als Rutte niet ‘verdienen’, maar dat hij wel een symptoom is van een onderliggende kwaal. Het is de ziekte van verpakking boven inhoud. Beeldvorming is alles. Het gaat niet om de realiteit, maar om het imago. In zo’n maatschappij kan een gladde verkoper als Hugo de Jonge soepeltjes van het ene ministerschap naar het andere hoppen zonder echt rekenschap te hoeven afleggen over zijn fouten.
Framing
We meten succes af aan imago en in zo’n maatschappij wordt framing blijkbaar gezien als een handig instrument. Even voor de helderheid: framing is geen positief begrip. Framing = het scheppen van een eenzijdig beeld door iets (bijvoorbeeld een politiek gevoelig onderwerp) op een versimpelde manier te verwoorden of presenteren, waarbij bepaalde informatie benadrukt of juist verborgen wordt; het slim verpakken van een politieke boodschap.
Ter verduidelijking: door framing kan je anderen manipuleren. Je richt hun aandacht op het getoonde stukje waarheid en ze zijn al half overtuigd. Voordat ze door kunnen denken over eventuele bezwaren – alles wat buiten het frame valt – pak je ze snel in met afleidingsmanoeuvres. Later herinneren ze zich niet heel helder waar het allemaal precies over ging, maar wel dat ze het ermee eens waren. Manipulatie geslaagd!
Het zal niemand verbazen dat we als voorbeeld bij dit thema een framing van meesterframer Mark Rutte aantreffen. In 2011 waren er protesten tegen bezuinigingen op Sociale Werkplaatsen, en Rutte leidde behendig de aandacht af zonder op de bezwaren in te gaan. Hiermee is meteen duidelijk hoe verdorven framing is. Het is de halve waarheid die erger is dan de hele leugen. Waarom is dit erger? Omdat het zo misleidend is.
Voor wie nog niet zo goed is in anderen manipuleren: bij @erasmusuni kunt u een spoedcursus #framing krijgen.👇
Dat heet dan: effectief communiceren.🤦♂️
Alsof er nog niet genoeg gedraaid, verhuld en gelogen wordt in het land van #MarkRutte🤥https://t.co/wWoEcCxOpS pic.twitter.com/1VPTIAx4DF— Maaike van Charante (@Repelsteeltje21) January 25, 2022
Cursus framing bij de Erasmus universiteit
Wie bedreven wil worden in manipulatie, kan nu dus bij de Erasmus universiteit terecht. Niet dat in de beschrijving van deze cursus het woord manipulatie gebruikt wordt; dat is waarschijnlijk nog iets te confronterend. Het gaat over ‘met de juiste woorden een aantrekkelijk beeld oproepen en daarmee emoties activeren.’ Dat klinkt heel wat beter dan: je gesprekspartners lekker maken en hun emoties manipuleren zodat je ze makkelijker mee krijgt.
Wat dat betreft is het eigenlijk bijzonder dat de Erasmus universiteit deze cursus ronduit framing noemt. Het is juist een kenmerk van framing om dit soort zaken subtieler aan te pakken en een verhullende term te verzinnen, zoals ‘effectief communiceren’. Maar blijkbaar is men de schaamte voorbij. “Komt allen strategisch leren framen! Voor de luttele som van €995,- voor één dagje cursus!” Velen zullen het er graag voor over hebben, want framing hoort er helemaal bij tegenwoordig.
Wilders ging er harder in dan ooit bij het debat over de regeringsverklaring. Hij sprak ook over ‘terrorist’ Soumaya Sahla. Ze reageert in #Nieuwsuur op de aantijgingen van de fractievoorzitter van de PVV en laat weten verrast te zijn dat Wilders "zo hoog van de toren blaast." pic.twitter.com/WAK235aSWK
— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) January 18, 2022
Onwelkom nieuws bagatelliseren
Zo zien we in de tweet hierboven een prachtig staaltje framing van Nieuwsuur. Het komt even niet goed uit dat een aantrekkelijke dame met veel contacten in de media eigenlijk niet deugt. En het komt al helemaal niet uit dat uitgerekend die nare populist Geert Wilders daarop wijst. Helaas is Soumaya Sahla wel degelijk een terrorist, maar als we daar nu eens apostrofjes omheen zetten? Dan lijkt het net alsof dat maar een wilde beschuldiging van de PVV-leider is.
Een sterk frame. Een klein stukje waarheid laten zien, dat verzwakken door aanhalingstekens en vervolgens inbedden in negatieve termen over Wilders. Het stukje waarheid wordt onbeduidend, de rest wordt belangrijk. Nu lezen mensen niet meer wat er werkelijk speelt; ze lezen dat Wilders weer eens iets extreems heeft geroepen. Hij is de extremist! En die arme Soumaya is het slachtoffer. Dat frame wordt nog sterker doordat meer media precies dit verhaal vertellen, al wordt dat inmiddels wel moeilijker na dat lastige feitenbombardement door de vrijbuiters van het internet…
De pers, die in een gezonde democratie is aangesteld om de waarheid te achterhalen en daarover te schrijven, loog, om een veroordeelde terroriste die weigerde excuses te maken te beschermen. Lees @SonjaDahlmans over de kwestie #Sahla in @OpiniezMagazine 👇https://t.co/Td2sQnetyD
— Uri van As (@uri4u) January 26, 2022
This is the Voice
Daarna kwam de schokkende reportage van Tim Hofman over The Voice of Holland, het talentenprogramma van John de Mol. Op 20 januari zat half Nederland aan de buis gekluisterd en hoorde hoe tientallen vrouwen onwelkome intimiteiten en erger hadden meegemaakt. De daders? Populaire BN’ers als Ali B. en Marco Borsato. Iedereen was geschokt en verontwaardigd, maar er was vermoedelijk nog een andere onderstroom.
Fans van The Voice waren ineens hun favoriete programma kwijt. Reclamemakers zagen hun verdiensten in rook opgaan. De familie de Mol zat in het nauw en fans van de betrokkenen hadden medelijden. Die anonieme slachtoffers waren, tja, anoniem… Marco en Linda en Ali zijn vertrouwd en geliefd. Ze zijn bijna huisgenoten, en nu zitten ze in moeilijkheden. En dat allemaal door Tim Hofman! Er lag een warm bedje klaar voor een ander narratief, en dat kwam.
Hoi @debroervanroos wat is dit?? Dus jij wil je pipi laten zien? En wat een hoop seksistische opmerkingen🤭
En #bnn is dus gewoon net als #tvoh alleen 100 keer erger. Ben benieuwd wat #tim de stagiaires allemaal heeft belooft. pic.twitter.com/FOffnG8zwW— 👻➡️ youness.ouaali (@YounessOuaali) January 22, 2022
Tim deugt zelf niet!
Rapper Youness Ouaali stuurde bovenstaande tweet met een oude video van Tim Hofman waarin Tim foute grappen maakte met Zimra Geurts, een playmate die vroeger wel eens met GeenStijl werkte. Ineens kwam alle stiekeme nijd over Tim naar boven. Er was plotseling meer ophef over een baldadig filmpje van tien jaar geleden dan over The Voice. Met het verschil dat bij The Voice tientallen vrouwen en meisjes ongewenst waren lastig gevallen, terwijl Tim en Zimra samen lol stonden te maken.
Even werkte het frame. De grappen van Tim werden uitvergroot en het schandaal van The Voice verdween naar de achtergrond. Maar dit frame was – om het in Erasmus vaktermen te zeggen – strategisch niet sterk. Iedereen wist al hoe erg het schandaal bij The Voice was, dat kon niet meer verdoezeld worden. Bovendien bleek Youness Ouaali zelf een veroordeelde misbruiker te zijn met een dossier bij GeenStijl. Framing is een vak, dat blijkt maar weer. En Ouaali beheerst het (gelukkig) niet.
Waarom is framing zo vaak wel succesvol?
De amateuristische framing van Ouaali mislukte grotendeels, maar veel framing slaat wel aan. Rutte is er al ruim tien jaar premier mee. Je zult de Nederlanders de kost moeten geven die zeggen dat ‘hij het toch maar doet’ of die even langs het journaal of de persconferentie zappen en concluderen dat hij er ‘zo zelfverzekerd’ uitziet en dat het ‘dus’ wel goed zal zitten. We zijn al heel lang gewend om de verpakking belangrijker te vinden dan de inhoud.
In een ingewikkelde wereld waarin alles snel gaat en we overspoeld worden met informatie, is het prettig om een simpel narratief voorgeschoteld te krijgen. Ergens weten we wel dat veel verhalen in het nieuws en de politiek te simpel zijn. We weten dat we gemanipuleerd worden. Maar we hebben het al zo druk en we kunnen niet alles zelf uitzoeken. Het zal toch wel ongeveer kloppen? We willen bedrogen worden, al klagen we in cynische buien over de bedriegers.
Maar misschien moeten we toch wat meer om ons heen kijken. Misschien moeten we toch wat meer in onrust durven zijn en wat minder gemakzuchtig. Misschien moeten we af en toe even denken: hé, dat klopt toch niet met wat eerder gebeurde? Want als te veel mensen alles maar laten gebeuren, staat de deur wijd open voor de gladde verkopers die op de korte termijn zo geruststellend overkomen, maar op de lange termijn rampen aanrichten.
Vond je dit artikel goed? Steun Maaike van Charante via repelsteeltje.backme.org
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg Maaike op Twitter.
.
