Een voorbeeld van misinformatie door de Telegraaf, massaal overgenomen door de mainstream media, toont dat berichtgeving door de traditionele media met een korrel zout moet worden genomen.
De mainstream media zijn in orde volgens de Amsterdamse onderzoekers die in opdracht van minister Ollongren desinformatie en nepnieuws op social media onderzochten. Alles wat geen ‘mainstream’ is valt volgens de deskundigen in de categorie ‘junknieuws’. Soort van troep dus. Echter over de kwaliteit van de berichtgeving door de mainstream is soms best wat op te merken. Niet alleen over het nieuws dat ze niet brengen maar ook over het nieuws dat de mainstream wel brengt. Het staat geregeld vol met onjuistheden,is activistisch, gekleurd of is partijdig. Precies de kenmerken van junknieuws volgens de geleerden die Ollongren inhuurde.
Wat is er aan de hand?
Op maandag 11 november publiceerde de Telegraaf een artikel over strooizout. De gladheidsbestrijding komt in gevaar stond er. “Het strooizout voldoet niet aan de PFAS-normen, zo blijkt uit een eerste analyse” schrijft de krant van wakker Nederland. Journalist Paul Eldering beschrijft in het stuk een uitspraak van de directeur Ardin Bos van De Nederlandse Zoutbank, een leverancier van strooizout. “Er zijn te hoge PFAS-waarden gemeten”.
Hoewel dit zelfs voor een leek onwaarschijnlijk moet lijken, immers strooizout komt uit mijnen diep in de grond waar geen PFAS is, nemen de Nederlandse mainstream media het bericht van de Telegraaf massaal en zonder controle op feiten over. Nu.nl schrijft zelfs “Experts van een grote leverancier, De Zoutbank, luidden maandag de noodklok in De Telegraaf” . De bron is mainstream dus betrouwbaar moet menig stagiaire op de nieuwsredactie hebben gedacht en klikte op copy/paste.
RTL Nieuws, AD, NRC en de NOS zijn zomaar wat voorbeelden die de Telegraaf berichtgeving overnamen. Gelukkig zijn er ook wakkere journalisten. Die van de Volkskrant bijvoorbeeld. Journalist Joost de Vries ging eerst rondbellen om het verhaal te controleren. Factchecken heet dit principe wat een aanrader is in deze tijden waar nepnieuws door een puber in Macedonië gemaakt kan worden.
De Volkskrant schreef een mooie factcheck. De bron die de Telegraaf sprak was niet beschikbaar maar de aandeelhouder van de Zoutbank geeft aan dat het bericht van de Telegraaf niet klopt. Later kregen andere redacties in de gaten dat de Telegraaf onzin schreef en werden andere leverancier van strooizout en Rijkswaterstaat gebeld. Allen geven hetzelfde aan: de kans op PFAS in strooizout is verwaarloosbaar klein. De NOS-redactie paste de kop ‘Zout strooien mogelijk in gevaar door PFAS-norm’ na 2 uur aan naar ‘Onderzoek naar PFAS in strooizout’.
De woordvoerder van de NOS geeft mij aan dat de redactie het artikel van de Telegraaf belangrijk vond en dat de NOS “het zich niet kan veroorloven om nieuws van grote betekenis (soms urenlang) niet te melden omdat we nog aan het checken zijn”. De NOS “gaat nog beter afwegen of het nieuws van een andere nieuwsbron meteen tot een artikel (mét bronvermelding) moet leiden of dat de we het eerst nabellen om er vervolgens al of niet eigen nieuws van te maken”
Ook NRC past later haar artikel aan en geeft dat in een rectificatie onder het artikel netjes aan.
Maar het nepnieuws was al de wereld in. Twee kamerleden van de CDA-fractie in de Tweede Kamer stelden vragen aan de minister van Verkeer en Waterstaat. Ook de fracties van de PVV en VVD in de provincie Utrecht stelden vragen.
De Telegraaf rectificeert niet.
Reconstructie
Hoe kan het dan dat de Telegraaf onzin schreef? Het lijkt er sterk op dat de Telegraaf het een mooi verhaal vond
Op Follow the Money schrijft Jan Kuitenbrouwer over de anekdote de er op de Telegraaf-redactie een bord aan muur hing met de tekst: ‘Een mooi verhaal nooit kapotchecken.’
Wedden dat dit bord er nog steeds hangt!
Een telefoontje door de Telegraaf had een canard voorkomen. De woordvoerder van Rijkswaterstaat geeft mij aan dat aangezien zout uit de diepe ondergrond komt (tot 1,5 km diepte) en over duizenden jaren gevormd wordt, experts het zeer onwaarschijnlijk achten dat daar PFAS in zou kunnen zitten. Deze stoffen zijn immers relatief jong (50 jaar) en hechten zich doorgaans aan bodemsoorten in de ondiepe(re) bodem. Er zijn volgens Rijkswaterstaat ook helemaal geen normen die aangeven hoeveel PFAS strooizout mag bevatten.
De Telegraaf heeft weer eens bewezen dat de grens tussen activistisch mainstream en alternatieve media zoals Saltmines soms flinterdun is.
