Mei 2018, Tilburg.
Lokale TV zender Omroep Tilburg vroeg onlangs naar mijn mening, als ontwikkelingspedagoog, over de invloeden van tablets en schermen op de opvoeding en ontwikkeling. Dit in het kader van “De week van het jonge kind.” Omdat er maar plek was voor 2 minuten zendtijd werd mijn hele gefilmde onderbouwing hierover niet gedeeld. Daarop besloot ik als nog uiteen te zetten om deze stellige overtuiging te kunnen delen.
Eerst het redelijk nieuwe fenomeen schermen en social media nader bekeken. We hebben momenteel de beschikking over tablets en schermen binnenshuis maar ook buitenshuis, op duizenden locaties iedere dag. Enerzijds erg gemakkelijk en verhelderend om zaken duidelijk te maken omdat het een verhaal visueel kan helpen een boodschap over te brengen. Anderzijds vraagt het minder van onze eigen verbeelding en voorstellingsvermogen. Je zou dit kunnen tegen spreken door aan te geven dat het ook misverstanden kan voorkomen. Oké, zoals met alles, voor- en nadelen. Echter zoeken we als mensen altijd naar meer gemak en comfort, dat zit in ons; we noemen het ontwikkeling en/of beschaving. Ik ben ervan overtuigd dat schermen en social media in dit geval grotendeels een vals comfort creëren; een valkuil. In de eerste plaats voor kinderen maar zeker ook voor volwassenen. Daarbij horen we vandaag de dag ook steeds vaker uitdrukkingen als “ik ben een beelddenker” Ik kom hier later op terug.
Ik ben ervan overtuigd dat we nog aan het begin staan van het juist leren toepassen van dergelijke apparaten. We moeten als mensen nog leren waar en wanneer we deze het beste in ons leven kunnen inzetten/toepassen. Het is, mijns inziens, niet gezond hoe vaak en veel wij deze nu gebruiken. Ga maar eens kijken in je hedendaagse omgeving waar we schermen tegen komen. Mij hoor je niet zeggen dat vroeger alles beter was, zeker niet. Wel is het goed te streven naar meer balans hierin. Vroeger keken we ‘s avonds in het vuur. We overpeinsde zaken of raakten in gesprek, verzonken in gedachte of vielen in slaap. Later werd dat net zo met de TV, nu is dat met een tablet. We zijn wellicht enkel minder gaan delen sociaal gezien achter het scherm. Wel is er nu meer uitdaging en interactie ontstaan met het fenomeen zelf. Ook zijn er meer prikkels en zijn er veel meer mogelijkheden. Beter?, slechter?… het maakt niet uit, je hebt een keuze. Ook daar kom ik zo op terug.
Helaas, en dat is van alle tijden, zijn wij mensen, meer of minder, verslavingsgevoelig en/of zoekende naar comfort. Snoep, schermen, shoppen, sigaretten, drugs etc. ze zijn in één adem te noemen. Want zo bestaat er nu ook de schermverslaving. Het is vandaag de dag daadwerkelijk de baan van vele mensen om deze media zo te ontwerpen dat wij getriggerd blijven of worden om hier meer van te consumeren. En het zit in ons systeem dat wij dit heerlijk vinden en er meer van willen. Wij kunnen ons daar in het beste geval van weerhouden of schuldig over voelen. Dit is wat het met ons doet. Op dergelijke momenten zouden we reageren vanuit ons reptielenbrein; impuls gedrag heet dit. Reageren op de intrinsieke behoefte aan gemak, lust vervulling, wellicht vanuit compensatie, etc.
In dit specifieke geval missen we daardoor of heeft dit gevolgen voor:
* De vergezichten (in de verte kunnen kijken) met Myopie tot gevolg (oogbal vervorming of aanpassing/ hoe je het wilt noemen) (Erasmus universiteit Rotterdam, 2009).
* Fysieke bewegingen, met achteruitgang van de gezondheid, beweging/motoriek en zelfs obesitas tot gevolg (achteruitgang van ons spiersysteem en ontwikkeling hiervan a.g.v. te kort beweging en training van deze) (GGZ/NJI 2008 – heden)
* Steeds vaker de juiste sociale kwaliteiten, omdat we niet meer leren om op iemand af te stappen of hoe een onbekende te benaderen of contacten aan te gaan/onderhouden.
* Creativiteit en inlevingsvermogen, adapteren n.a.v. een onbekende situatie. Doordat we enkel gewend zijn geraakt aan dat wat ons alles aangedragen wordt door een computer. Dit moet genuanceerd worden doordat computers wel degelijk creativiteit kunnen bevorderen en wereldwijd sneller delen van inzichten mogelijk is. Het is slechts een andere vorm.
En er ontstaan meer problemen als oorzaak of gevolg van bovenstaande factoren zoals stress, angsten en slaapstoornissen door het schermlicht dat effect heeft op ons systeem.
(Zie ook het krantenartikel van vrijdag 11 mei j.l. van Ontwikkelingspsycholoog Steven Pont)
Het is niet mijn bedoeling met het vingertje te zwaaien en je hier een schuldgevoel te geven. Graag zet ik de gevolgen van professionele onderzoeken n.a.v. de bevindingen van ons mensen uiteen. We zijn doorgeslagen zonder dat we er bij stil stonden.
We zijn, uit gemak, overal schermen gaan inzetten, ook waar het niet nodig is. In de supermarkt voor de kinderen, op de koelkast, de boormachine, de föhn. Ach, je weet het wel, let maar eens op. En dan in de avond naar de bios als ontspanning? Het is best wel vreemd als je er eens op gaat letten. Maar ondertussen vinden we het normaal, we kennen niet beter en hebben het geaccepteerd. Het is blijkbaar wel makkelijk/prettig.
Ik zou nog op een paar zaken terug komen, samengevat; bewuste keuzes maken en onze balans herstellen. We hebben als mens ook al ervaren dat de hele dag snoep eten niet goed is. Ook de hele dag roken, shoppen etc. ook niet; conclusie? we zullen ons schermgebruik ook bewust moeten gaan kiezen, doseren en beperken. Zoals gezegd dit werkt hetzelfde op ons mensen als de andere impulsieve reacties op onze lustvervullingen. Net als die andere zaken zullen we onze impulsen (ha fijn, gemakkelijk, lekker etc.) moeten gaan beperken en onze discipline weer trainen. Zo krijgen we letterlijk weer de regie over ons leven. Echter is een deel van ons mensen er goed in geworden een ander deel hierin het erg moeilijk te maken. Het is, zoals gezegd, hun werk ons te verleiden met pushberichten, reclame, mails en nieuwsitems. Ons (reptielenbrein) laten reageren op oer-, -lust, impulsbehoefte.
Wellicht een gewaagde uitspraak maar ik pleit ervoor het gebruik van schermen in ons dagelijks leven sterk terug te brengen tot waar het echt nodig is. En dat geldt ook voor schermgebruik in de opvoeding. Wat mij betreft in ieder geval geen of zo min mogelijk schermgebruik tot de leeftijd van 6/7 jaar of sterk beperken. Revolutionair? Helaas nu nog wel. En met welke reden? Omdat je daarmee in ieder geval je kind de minimale kans hebt geboden tot een persoonlijke identiteitsvorming en contact vanuit het zelf. Het zelf zoals je geboren bent; je word niet geboren met scherm. Omdat daarmee de eigen motivatie, nieuwsgierigheid, creativiteit en contact legging vanuit een basis kan ontwikkelen die puur is. Waarmee je bijdraagt aan een ontwikkeling vanuit de eigen kwaliteiten. Zou je dit meer willen stimuleren zou je ook daarna nog het gebruik beter kunnen beperken tot het kind zelf in staat is dit te kiezen. Net zoals je op een bepaalde leeftijd zelf instaat geacht mag worden te beslissen over of je rookt/drinkt etc. Schermen en social media kunnen nog lang genoeg hun positie bepalen.
Noem mij ouderwets maar ook dit is niet uit de lucht gegrepen. Onlangs kwam naar buiten dat de medewerkers van erg veel bedrijven in Silicon Valley (het hart van de technologiewereld) hun kinderen massaal naar Waldorf scholen sturen (TV programma Brandpunt, 14 febr. 2018). Waldorf is natuur, is alternatief, is de totale tegenhang van binnen naar schermen turen. Deze extremen bewijzen de noodzaak en gevolgen. Kort gezegd; we zijn mensen uit de natuur, doorgeslagen in comfort reagerend op impulsen binnen.
We zullen zelf de kracht moeten vinden de balans weer op te maken en de vrijheid te (her)ontwikkelen vanuit het bewustzijn dat wij als mensen hierin een keuze hebben. Wij hoeven geen schermzombies te zijn waarbij onze gezondheid, levendigheid en sociale vermogen achteruitgaan. We hoeven niet opzoek naar meer technologisch gemak om te ervaren dat wij meer computer kunnen worden, de illusie levend dat wij niet met onze gezondheid te maken hebben of dergelijke verantwoordelijkheden zo kunnen ontlopen of door technologie compenseren.
We kunnen ook hier kiezen, de balans terug te brengen en onszelf als mens juist te versterken door het gebruik van schermen. Door deze op het juiste moment in te zetten in ons leven. Dan zijn deze een meerwaarde, een toevoeging en versterking van ons dagelijks bestaan omdat ze ons dienen en niet andersom.
Jael Nouhet; Ontwikkelingspedagoog/Natuurpedagoog.nl
