Klimaatgekte blokkeert oplossingen

Heel Nederland is besmet met het virus van de klimaatgekte.
We staan allemaal op ons eigen eilandje en gooien stenen naar de buren.
Zodra iemand het waagt om iets te zeggen wat te maken heeft met klimaat, weer of milieu, wordt hij naar één van de eilandjes verbannen waar hij vervolgens weer op zijn tellen moet passen om niet bij het eerste verkeerde woord in de dichtstbijzijnde maalstroom gekieperd te worden.
Nu is het nog tot daaraan toe dat activisten extreme standpunten innemen en alle tegenstanders verketteren, maar het zorgwekkende is dat de mensen die in dit land de besluiten moeten nemen net zo goed op eilandjes zitten en weigeren om over de feiten na te denken.

Is er in het klimaatdebat nog iemand te vinden die gewoon nuchter over de FEITEN wil praten en zonder vooringenomenheid naar oplossingen wil zoeken? Iemand die niet bij voorbaat al klaar staat om alle anderen te verketteren en in de extreemste hoeken te duwen?
Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik als simpele burger wordt er compleet depressief van.
Al tijden snak ik naar een nuchter debat. Wat zijn nu eigenlijk de problemen en wat voor oplossingen worden er voorgesteld? En kunnen we het over de voor- en nadelen daarvan hebben?

Voor een analyse van de problemen verwijs ik naar het nawoord bij dit artikel. Mensen die al overtuigd zijn dat er problemen zijn die opgelost moeten worden, kunnen meteen verder naar mijn bespreking van de voorgestelde oplossingen.

Het klimaatakkoord

Ik vind het een prima idee om te stoppen met fossiele brandstoffen. Ze zijn vervuilend, de voorraad raakt uiteindelijk op en je moet er niet aan denken dat ze een onomkeerbare klimaatverandering in gang zetten.
En toch werd ik heel moedeloos van het klimaatakkoord.

Het leek wel alsof alle echte oplossingen niet mochten, en de duurste en meest inefficiënte ideeën boven alles voorrang kregen. Het leek alsof ideologieën belangrijker waren dan feiten. Alsof voorstellen pas overwogen mochten worden als ze pasten bij al bestaande, onwrikbare overtuigingen.
Was dit nu een vooroordeel van mij?
Niemand is immuun voor vooroordelen, maar als we miljarden gaan investeren in een energietransitie, dan kunnen we ons niet door vooroordelen laten beperken. Dan zijn we het aan onszelf en aan ons nageslacht verplicht om verantwoordelijke besluiten te nemen.

Ik ben op zoek gegaan naar de feiten, en ik nodig u uit om mee te kijken naar het resultaat van die zoektocht. Ik hoop dat ieder die dit leest bereid zal zijn om de vooroordelen even opzij te zetten en met een open blik naar de feiten te kijken.

Schonere energie

Het klimaatakkoord gaat voor een belangrijk deel over energiebronnen, en daar valt meteen op dat er blijkbaar een taboe rust op kernenergie. De kranten staan inmiddels bol van de artikelen over de enorme voordelen van deze energiebron, maar in het hele klimaatakkoord komen kerncentrales niet voor. Inmiddels heeft de Kamer ingestemd met onderzoek naar de mogelijkheid van kernenergie, maar hoe serieus moeten we dat nemen? Er is een JAAR onderhandeld over het klimaatakkoord, en al die tijd mocht kernenergie niet eens besproken worden. Zelfs nadat de eerste storm van kritiek al was losgebarsten, werden voorstanders van kernenergie weer niet toegelaten om bij een hoorzitting van de Kamer de voordelen uit te komen leggen.

Alle twijfels die over kernenergie geuit worden – te duur, niet op tijd beschikbaar, problemen met afval, er is nog te veel innovatie nodig – verdwijnen als sneeuw voor de zon zodra windmolens, zonnepanelen of waterstof besproken worden.

Neem bijvoorbeeld de enorme nadelen van wind- en zonne-energie met betrekking tot wisselvalligheid in de energielevering en de aanslag die deze energiebronnen op het landschap doen. Dat schijnt niet ter zake te doen. Neem bijvoorbeeld de royale subsidiestromen die al in deze sector gestoken zijn en de subsidie die de komende jaren nog nodig is: het schijnt er ‘nu eenmaal’ bij te horen. Giftige stoffen die bij de productie gebruikt worden en niet recyclebaar zijn, sowieso de korte levensduur en het niet kunnen recyclen van materialen: geen onderwerp van gesprek. Rapporten over sterfte onder vogels, vleermuizen en insecten door windmolens: niet relevant.

En waterstof – als je het klimaatakkoord moet geloven DE oplossing voor ons energieprobleem – lijkt af en toe meer een wensdroom dan een reële mogelijkheid.
In de eerste plaats is er al energie nodig om waterstof te maken (uit aardgas, trouwens) en in de tweede plaats heb je dan CO2 als restproduct. Uhm… moesten we daar niet juist minder van hebben? Die CO2 moet dan ondergronds opgeslagen worden, en hoe dat moet is nog lang niet duidelijk.
Er wordt ook gesproken over ‘groene’ waterstof met als bron… windenergie. Daar schijnt dan weer geen CO2 bij vrij te komen, maar hoe reëel is het om hier grootschalige productie van te verwachten? TNO heeft sowieso al aangegeven dat er nog heel veel vraagtekens zijn. Er moeten nog een hoop ‘uitdagingen’ worden aangepakt, en als alles goed uitpakt, duurt het nog jaren voordat deze energiebron wezenlijk iets bij kan dragen.

Dan één van de speerpunten van het klimaatakkoord: we moeten ‘van het gas af’.
Dit is een maatregel die zeker op de korte termijn zo averechts werkt dat het gewoonweg bizar is hoe fanatiek dit wordt nagejaagd. Even ter illustratie: in Duitsland en België zijn er mensen die subsidie krijgen als ze overstappen op aardgas. Waarom? Omdat het schoner is dan steenkool of olie.
Ook dit plan lijkt weer ideologisch gedreven. De associatie met de problemen in Groningen heeft blijkbaar al het aardgas ‘besmet’ en import uit andere landen ‘mag’ schijnbaar niet. Absurd, zeker als je bedenkt dat Rutte himself in 2011 nog prominent aanwezig was bij de feestelijke opening van de Nord Stream gaspijpleiding waarmee Russisch gas geleverd wordt aan Europa.
We hebben een prachtige infrastructuur voor aardgas, en dit is een relatief schone tussenvorm tot we helemaal omgeschakeld zijn naar echt schone energie. Maar ja: vooroordelen.

Vreemde missers

Aangezien het hele klimaatakkoord focust op een vermindering van de CO2 in de dampkring, is het vreemd dat er weinig aandacht lijkt te zijn voor milieuvriendelijke ideeën om CO2 uit de lucht te halen.
Zo is al jaren bekend dat olivijn – een veel voorkomend mineraal – CO2 opneemt. Het zou een goedkope maatregel zijn om langs alle spoorwegen en snelwegen standaard verpulverd olivijn in de bermen te strooien, om het op platte daken te gebruiken, en om het in schelpen- en grindpaden te verwerken. Goedkoop, milieuvriendelijk en makkelijk uitvoerbaar. Wat wil je nog meer?
Toch staat het niet in het klimaatakkoord.

Een ander idee dat recent de aandacht trok, is simpelweg bomen planten. Elke middelbare scholier (die een beetje oplet bij biologie) kan je vertellen dat bomen CO2 opnemen. Zwitserse wetenschappers hebben uitgerekend dat er ruimte zat op onze planeet is om zoveel bomen te planten dat de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer teruggebracht kan worden tot vooroorlogs niveau.
Ook wat dat betreft mag onze regering zich wel eens achter het oor krabben. De ontbossing in Nederland gaat verhoudingsgewijs nog harder dan in het Braziliaanse Amazonegebied: elk jaar wordt tussen de 1500 en 3500 hectare gekapt. De protesten hiertegen hebben al gezorgd dat Natuurmonumenten zijn beleid heeft aangepast en minder kapt, maar eigenlijk zouden er natuurlijk bomen bij moeten komen. Dit staat dan weer wel in het klimaatakkoord, maar een pakket aan extra bos van 6000 hectare? Over tien jaar? Dan compenseren we nog niet eens wat er de afgelopen drie jaar gekapt is.

In dat kader is het op z’n zachtst gezegd eigenaardig dat het klimaatakkoord enthousiast betoogt dat biomassa – oftewel tuinafval en gekapte bossen – een CO2-neutrale brandstof zou zijn omdat de koolstof die hierin zit nog niet miljoenen jaren onder de grond heeft gezeten. Het is tamelijk bizar om CO2-vreters aan de kringloop te onttrekken en vervolgens te stellen dat het opstoken daarvan CO2-neutraal zou zijn.

Verder is er nogal wat te doen geweest over elektrische auto’s. In theorie kunnen elektrische auto’s heel schoon zijn ALS de laadpalen opgeladen worden met schone energie. Anders rijdt je ‘schone’ autootje gewoon op steenkool.
En al wordt dit opgelost, dan nog zijn er serieuze problemen met de zwaar giftige stoffen die gebruikt worden in de accu’s: komen die straks in ons milieu terecht, met alle gevolgen van dien? Bovendien zijn deze stoffen niet alleen zwaar giftig, maar vaak ook schaars. Hoe duur gaan ze worden als de vraag ernaar toeneemt omdat wij massaal elektrisch gaan rijden? Erger nog: deze stoffen hebben vaak een bedenkelijke herkomst. Denk aan de kobaltmijnen in Congo waar onder onmenselijke omstandigheden gewerkt wordt, zelfs door jonge kinderen.
Tenslotte is het bezwaarlijk dat op dit moment de subsidies op deze auto’s vooral ten goede komen aan mensen die al geld genoeg hebben. Kritiek heeft al tot versobering van deze maatregel geleid.

Het lijkt erop dat de keuzes die gemaakt zijn niet te maken hadden met goede afwegingen, maar met oogkleppenbeleid. En waar die oogkleppen vandaan kwamen? Misschien vooroordelen en ideologische stokpaardjes, misschien lobbyclubs die te veel invloed kregen aan de klimaattafels. We weten het niet, want de besprekingen zijn zorgvuldig achter gesloten deuren gehouden.

En dat de maatregelen niet efficiënt en soms zelfs contraproductief zijn, dat is al erg genoeg. Maar daar komt nog bij dat er absoluut niet open gecommuniceerd is over de kosten.

De kosten

Het is geen wonder dat de ‘grootste verbouwing van Nederland’ een hoop geld gaat kosten. Maar het minste wat wij van onze regering mogen verwachten, is toch een zekere mate van eerlijkheid over de kosten. Tenslotte zijn het de burgers van Nederland die uiteindelijk de rekening betalen.
En eerlijkheid, daar lijkt het nu net aan te mankeren.

Het begon er al mee dat Mark Rutte besloot om de eerste doorrekening ‘over Prinsjesdag heen’ te tillen. De premier had geen zin om bij de Algemene Politieke Beschouwingen te worden aangevallen op het klimaatbeleid van zijn kabinet. Heel democratisch, zullen we maar zeggen.
Maar dat was niet de enige manier waarop informatie over de kosten verdoezeld werd.

Wij denken vaak dat we kunnen vertrouwen op de rekenmeesters van de overheid.
Komen de cijfers van het CBS? Dan kloppen ze. Daar gaan we gewoon vanuit. Toch lijken veel van deze instituten hoe langer hoe meer door de politiek beïnvloed te worden; denk bijvoorbeeld aan de WODC-affaire.
De doorrekening van het klimaatakkoord werd gedaan door het CBS en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het PBL heeft al meerdere keren de plank flink misgeslagen en na de zoveelste blunder – dit keer over de stijging van de energiekosten – was het vertrouwen in het PBL op een dieptepunt beland. Zoals Trouw in februari kopte: Wie gelooft Haagse cijfers nog? Nu ligt ook Klimaatakkoord onder vuur.

13 maart kwam de doorrekening van het klimaatakkoord, en opgeluchte politici riepen hoe mooi alles was, want, verrassing: de kosten vielen heel erg mee. Er waren wel een paar kleine minpuntjes: de klimaatdoelen gingen niet helemaal gehaald worden en de kosten kwamen wat te veel bij de burgers terecht en te weinig bij de bedrijven. Dit kwam politiek wel heel ongelegen zo vlak voor de Statenverkiezingen, en Rutte beloofde dat er toch een CO2-heffing voor bedrijven zou komen.
Zou het?
De cijfers waren te mooi om waar te zijn, en een hoop mensen sloegen aan het rekenen.
Het resultaat was ontnuchterend.

Zoals het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) stelt na een grondige evaluatie: het klimaatakkoord is niet haalbaar. Als je de uitgebreide analyse van het EIB leest, val je van de ene verbazing in de andere. Bij onderdeel na onderdeel blijkt dat het PBL steeds uitgaat van de meest positieve scenario’s, en allerlei variabelen en zelfs kostenposten negeert.
Het EIB concludeert: het klimaatakkoord gaat tientallen miljarden – waarschijnlijk zelfs honderden miljarden – meer kosten dan ons op dit moment voorgespiegeld wordt. Het maakt in feite niet uit of het PBL dit onder politieke druk gedaan heeft of dat er sprake is van incompetentie: het resultaat is een doorrekening die niet betrouwbaar is.

En we moeten wel weten waar we aan toe zijn, want de ‘grootste verbouwing van Nederland’ heeft grote gevolgen. Om te beginnen gaat er een hoop aan onze huizen gebeuren: we moeten aan de warmtepomp, onze huizen moeten beter geïsoleerd worden en wie nog aardgas blijft gebruiken, gaat meer betalen. Het is de bedoeling dat de overige energiekosten omlaag gaan, maar ja. Die zijn net behoorlijk omhoog gegaan, dus wat blijft er onder de streep over?
Het EIB becijfert dat alleen al de kosten voor het energiezuinig maken van onze huizen kunnen oplopen tot 234 miljard euro. Ondanks de subsidies blijft er nog genoeg over wat we zelf zullen moeten betalen. De regering belooft fondsen waardoor we goedkoop kunnen lenen, maar de Nederlandse burgers hebben al relatief veel schulden. Het klimaatakkoord heeft nu al invloed op de huizenmarkt: nieuwbouw wordt zoveel duurder door de ‘klimaateisen’ dat kopers afhaken.

Verder staat in het klimaatakkoord dat de landbouwsector subsidie gaat krijgen zodat de boeren kunnen zorgen voor minder uitstoot van broeikasgassen. Ook worden boeren uitgekocht. Alles bij elkaar worden voor deze sector honderden miljoenen uitgetrokken om alles ‘klimaatvriendelijker’ te maken, terwijl men beseft – pagina 122 van het klimaatakkoord – dat er uiteindelijk vele miljarden nodig zullen zijn. Tel daarbij op de beloofde subsidie om energie uit wind, zon en waterstof mogelijk te maken, en het is duidelijk dat Vadertje Staat de portemonnee moet trekken.

Daarnaast gaat de overheid een hoop inkomsten mislopen. De aardgasbaten zijn al aan het slinken, maar gaan nu echt naar nul. De overheid verdient in de huidige situatie veel geld aan belastingen op fossiele energie: wat als we die straks nauwelijks meer gebruiken? Het EIB becijfert dat deze verliezen voor de overheid in de tientallen miljarden lopen. Veel minder inkomsten dus, en met alle beloofde subsidies: veel meer uitgaven. Waar moet de overheid al dat geld vandaan halen?
Uit de gebruikelijke bron: de belastingbetaler.

Maar wacht even: had Rutte bij de presentatie van 13 maart niet beloofd dat er ook een CO2-heffing voor de zware industrie zou komen? Jazeker, maar nu is gebleken dat die heffing pas betaald hoeft te worden als de bedrijven door een afgesproken CO2-plafond gaan en dat ze dit geld vervolgens grotendeels terug krijgen om te verduurzamen. Uiteindelijk dus nauwelijks extra inkomsten voor de overheid.

Het is inmiddels dus wel duidelijk dat de burgers wel degelijk de grootste betalers worden, rechtstreeks of via belastingen. En toch blijven de exacte cijfers maar in mist gehuld. We weten alleen dat het bedrag waar het PBL mee aankwam – tussen de 1,6 en 1,9 miljard euro per jaar – weinig met de realiteit te maken heeft.
Hoe wil het kabinet de bevolking mee krijgen om te tekenen voor een blanco cheque?
De kosten moeten niet in de achterkamertjes blijven, maar moeten helder en duidelijk zijn, liefst nagerekend door onafhankelijke deskundigen.

Daarom is het niet te verdedigen dat het kabinet geprobeerd heeft de cijfers ‘over Prinsjesdag heen te tillen’; dat het PBL als onaantastbare autoriteit werd gepresenteerd toen uit alle hoeken de terechte kritiek aanzwol, en dat elke twijfel over de kosten als een soort ketterij lijkt te worden gezien. Er is gebleken dat het PBL enorme fouten heeft gemaakt, en dat heeft het vertrouwen in dit instituut behoorlijk ondermijnd. Mogen er dan vragen gesteld worden over de cijfers?

Natuurlijk willen we Mark Rutte graag op z’n blauwe ogen geloven, maar waarom wordt er zo geheimzinnig gedaan over de kosten? FvD heeft zelf een berekening op de site gezet, maar die is natuurlijk niet onafhankelijk. Dus heeft Baudet een motie ingediend met het verzoek om het PBL samen met een kritisch instituut naar de cijfers te laten kijken.
De motie kreeg alleen steun van FvD en PVV.
Zijn FvD en PVV hier wereldvreemd bezig? Schoppen zij alleen maar tegen de resultaten van het PBL aan omdat zij nu eenmaal overal tegenaan schoppen? Ze staan niet bepaald alleen met hun kritiek. In keurige kranten als Trouw en Volkskrant werd forse kritiek geuit op het PBL, net als op RTL-Z en in de Telegraaf. En behalve het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) hebben ook VNO-NCW en meerdere onafhankelijke experts aan de bel getrokken.
Waar gaan we aan beginnen…?

Om terug te komen op de start van dit artikel: ik snak naar een nuchter debat over alle aspecten van het klimaatakkoord.

Een succesvol klimaatakkoord

Ik vermoed dat een groot deel van de Nederlandse bevolking best wil investeren in een klimaatakkoord. Het is duidelijk dat we niet eeuwig fossiele brandstoffen kunnen blijven gebruiken: ooit moeten we omschakelen en er zijn goede redenen om dat nu te doen. En maatregelen om de huizen energiezuinig te maken: ook daar is men best voor te vinden. Evenals voor zonnepanelen op het dak, zeker als dat scheelt in de energierekening.

Maar wat de regering nu doet, lijkt verdacht veel op wat Duitsland al met hele slechte resultaten heeft voorgedaan: een Energiewende waarbij kernenergie werd uitgesloten en zon- en windenergie onbetrouwbaar en duur bleken. Duitsland haalt ondanks enorme investeringen bij lange na de doelen op het gebied van CO2-uitstoot niet en stookt nog steeds bruinkool, de meest vervuilende fossiele brandstof die er is!

Ook begint nu duidelijk te worden welke schade windmolens en zonneparken aan ons landschap en onze natuur gaan toebrengen. Zo verschijnen nu de berichten – inclusief landkaartjes – van de plannen voor de Noordzee. 22.500 windmolens moeten daar komen, op een stuk of tien eilandjes waar ook fabrieken voor de productie van waterstof moeten komen. Er moeten kabels aangelegd worden, er moet zand opgespoten, scheepvaartroutes moeten verlegd worden. En natuurlijk moeten de visserijgronden en de natuurgebieden ook even opschuiven.
Wat doet dat met de Noordzee? Met al het leven daar, met de zeestromingen?

Ik zou willen dat onze beleidsmakers alsnog de moeite zouden nemen om van hun eilandjes af te stappen en werkelijk na te denken over de toekomst van Nederland. Om werkelijk open te staan voor al die dingen die niet in het klimaatakkoord staan om volstrekt onduidelijke redenen.
Om te luisteren naar de kritiek uit de samenleving; de samenleving die van al deze besluiten de gevolgen zal moeten dragen.

Dus hierbij een oproep aan al onze beleidsmakers:
Kom van je eilandje af, zet je vooroordelen opzij en ga nu eens echt overleggen.
Stop met elkaar uitmaken voor klimaatdrammer, klimaatontkenner, klimaatgekkie, en welke belachelijke scheldwoorden er verder nog heen en weer gevlogen zijn.
Laat je genezen van de klimaatgekte en neem even een flinke hap levertraan met nuchterheid.

Het is nog niet te laat. De meeste stappen moeten nog gezet worden, de koers kan nu nog gewijzigd worden.
Voorkom dat er over tien jaar een parlementaire enquête nodig is.

Voorkom dat je dan moet zeggen: Met de kennis van nu…

Vond je dit artikel goed? Steun Repelsteeltje via repelsteeltje.backme.org

Voor meer artikelen van Repelsteeltje, zie deze link

Nawoord

Wat zijn nu eigenlijk de problemen?

Voor iedereen die schoon genoeg heeft van de doemprofetieën over hoe de wereld zal vergaan als we niet NU stoppen met CO2-uitstoot: de klimaatalarmisten overdrijven schromelijk, maar dat wil niet zeggen dat ze helemaal geen punt hebben.
Daarom hier een toelichting waarin ik ijverig zal proberen alle eilandjes in de gaten te houden.

We zijn allemaal aardbewoners. Eens?
Hier krijg ik vermoedelijk geen problemen mee.
Stap twee. Het klimaat verandert. Eens?
Nu niet gaan roepen dat er niets verandert want we hebben allemaal op school geleerd dat er ooit ijstijden waren. Dus echt waar, het klimaat verandert.
Stap drie. Ons huidige klimaat is erg prettig voor ons, dus we hebben liever niet te veel verandering. Liever geen nieuwe ijstijd, maar ook liever geen oververhitting. Eens?
Nog steeds iedereen aan boord (hopelijk).
Stap vier. Systeem aarde zit erg ingewikkeld in elkaar en er wordt nog volop onderzoek gedaan naar alles wat het wereldklimaat bepaalt. Eens?
Hier beginnen scheuringen op te treden, dus we lassen even een pauze in.

Korte uitleg

Om te beginnen is het belangrijk om de verschillen te beseffen tussen weer, klimaat en milieu.

Het weer is wat we per dag waarnemen.
Vandaag regen, morgen zon, overmorgen onweer. Tussen twee dagen kan 20 graden verschil zitten en dat past allemaal prima in het verschijnsel ‘weer’ zonder dat het ook maar iets hoeft te zeggen over klimaat of milieu.
Het klimaat is de gemiddelde weerstoestand over een langere periode.
Bijvoorbeeld: in Nederland hebben we een gematigd zeeklimaat met milde winters en koele zomers. Dat houdt o.a. in dat hier regelmatig regen valt zodat we gewassen kunnen verbouwen. In de Sahara (woestijnklimaat) is dat niet het geval, dus daar kan je als boer weinig beginnen. Dit wil niet zeggen dat het in de Sahara helemaal nooit kan regenen of dat we in Nederland nooit een droge, warme zomer kunnen hebben: het gaat om het gemiddelde over de langere termijn.
Het milieu is onze leefomgeving.
Het is ons water, onze lucht, onze grond. Het milieu kan dus vervuild worden, wat bij weer of klimaat per definitie onmogelijk is. De leus ‘Voor een schoon klimaat’ (ik ga niet zeggen welke partij dit was) is dus absurd. Een schoon milieu, dat kan wel. En gelukkig is ons milieu de laatste vijftig jaar veel schoner geworden.

De discussie gaat over klimaatverandering en dat heeft zijdelings met weer en milieu te maken, maar laten we svp deze zaken niet door elkaar halen.

Hoe komen we nu te weten of het wereldklimaat verandert en zo ja, welke kant op?
Dat doen we door langdurig het weer te meten, maar ook door metingen te doen aan ijskappen, gletsjers, oceanen, de atmosfeer, etc. En serieuze wetenschappers weten dat al deze metingen maar puzzelstukjes zijn in het grote geheel.
Zo is het heel goed mogelijk dat op de ene plek gletsjers groeien en tegelijkertijd op andere plekken gletsjers krimpen. Dat de ijskap op de noordpool slinkt terwijl die op de zuidpool groeit. Zeestromingen kunnen per jaar veranderen (El Nino) en het is nog steeds een raadsel waarom dat gebeurt. Grote vulkaanuitbarstingen kunnen voor tijdelijke afkoeling zorgen, het smelten van permafrost kan zorgen dat sterke broeikasgassen zoals methaan in grote hoeveelheden in de atmosfeer terecht komen. Vliegtuigstrepen kunnen straling tegenhouden en de samenstelling van de hogere luchtlagen beïnvloeden. Dit zijn nog maar een paar van de factoren waarmee klimaatwetenschappers rekening moeten houden.
Om het nog erger te maken: al deze zaken beïnvloeden elkaar. En bij al deze variabelen komt nog de wisselvalligheid van de zon zelf.

Is iedereen het ermee eens dat dit samenspel van factoren heel erg ingewikkeld is?
Mooi, dan kunnen we verder, zei de schoolfrik.

Stap vijf. Ons leven hangt af van de toestand van het klimaat. Eens?
Simpel gesteld: als de hele aarde bevriest gaan we allemaal dood, als de gemiddelde temperatuur 150 graden wordt ook. Toch? Iedereen eens, vermoed ik.
Stap zes. Zelfs al verandert het klimaat toch wel – zoals het al miljarden jaren doet – dan nog willen we graag dat die verandering NU een beetje binnen de perken blijft, toch? En ALS wij daar invloed op hebben, kunnen we daar maar beter goed over nadenken.
En zo komen we aan de eventuele invloed van de mens op klimaatverandering.

De uitstoot van CO2

De mensheid gebruikt op grote schaal fossiele brandstoffen die voor het grootste deel uit koolstof bestaan. Volgens het IPCC komt er door het gebruik van deze brandstoffen te veel CO2 in de atmosfeer en beïnvloeden we daardoor waarschijnlijk het klimaat.
Er zijn mensen die ervan overtuigd zijn dat het IPCC een corrupte bende is die alles bij elkaar liegt. Zij zeggen dat CO2 voedsel voor planten is en dat de aarde dus groener wordt van meer CO2, en op zich hebben ze daar gelijk in. Maar ook die mensen zou ik willen vragen om de volgende feiten te overwegen: feiten over de fossiele brandstoffen.
Wat zijn die fossiele brandstoffen eigenlijk?

Fossielen zijn resten en sporen van planten en dieren die vroeger geleefd hebben.
Fossiele brandstoffen – turf, bruinkool, steenkool, aardolie en aardgas – zijn allemaal ontstaan doordat dode resten van vroeger leven in de grond terecht kwamen en daar samengeperst werden en van samenstelling veranderden. Turf ontstaat al na een paar honderd jaar, de andere soorten zitten (meestal) dieper onder de grond, en zijn van veel oudere herkomst. Steenkool, aardolie en aardgas zijn ontstaan uit dode resten van honderden miljoenen jaren geleden.
Lang geleden bevatte onze dampkring meer CO2 (bestaande uit koolstof en zuurstof) maar bomen en planten ademen dit in en gebruiken de koolstof als bouwstof terwijl ze de zuurstof weer uitademen. In de fossiele brandstoffen zijn grote hoeveelheden koolstof uit het verre verleden vastgelegd. Als we die brandstoffen opstoken, verbranden we dus stokoude koolstof en komt er nu meer CO2 in de dampkring.
Hier kunnen we twee dingen uit afleiden:

De voorraad fossiele brandstoffen is eindig.
We kunnen vrolijk de hele boel opstoken, maar het duurt honderden miljoenen jaren voordat de voorraad weer is aangevuld, dus we kunnen beter alvast na gaan denken waar we straks onze energie vandaan halen.
Als we alle fossiele brandstoffen opstoken brengen we tonnen CO2 in de atmosfeer die vele miljoenen jaren onder de grond hebben gezeten. We veranderen dus de samenstelling van de huidige atmosfeer, al lijkt de hoeveelheid CO2 op het totaal verwaarloosbaar.

En dan komen we aan een belangrijk punt: CO2 is een broeikasgas.
Dit is niet verzonnen door het IPCC, dit is gewoon een feit.
En op zich is het een goede zaak dat we broeikasgassen in de atmosfeer hebben: het broeikaseffect hebben we hard nodig. De warmte van de zon wordt gedeeltelijk in de atmosfeer heen en weer gekaatst; daardoor wordt deze warmte netjes verdeeld en blijft de temperatuur hangen op een aangenaam gemiddelde (over de hele planeet) van 14 graden.
Op de maan is geen atmosfeer en dus ook geen broeikaseffect. De maan is net zo ver bij de zon vandaan als de aarde, maar de temperatuurverschillen zijn er enorm. De maximumtemperatuur is 127 graden boven nul, de minimumtemperatuur is 240 graden onder nul.
Zijn wij even blij met onze atmosfeer! Die zorgt niet alleen dat we iets te ademen hebben, maar ook dat we niet elke dag verbranden of bevriezen. Dit is een balans die we niet graag zouden verstoren: die 14 graden gemiddeld bevalt ons wel. Niemand zit te wachten op een gemiddelde temperatuur van 100 graden, of zelfs meer dan 400, zoals op de planeet Venus.

Zoals we eerder zagen is systeem aarde zo ingewikkeld dat het heel lastig is om te bepalen hoe alles op elkaar inwerkt. Tegelijkertijd hangt ons voortbestaan af van de stabiliteit van dit systeem. De angst van veel wetenschappers is dat de uitstoot van de extra CO2 voor een versterkt broeikaseffect zou zorgen en de aarde onleefbaar zou maken.
Overdreven?
Gezien de gevolgen als ze gelijk hebben, lijkt voorzichtigheid een heel goed idee.
Dit is dus waarom het klimaatakkoord focust op een halvering van de Nederlandse CO2-uitstoot de komende tien jaar. Nederland heeft natuurlijk maar een klein aandeel in de uitstoot van de hele wereld, maar je moet ergens beginnen, en er zijn meer landen die mee willen doen.

Hopelijk beantwoordt bovenstaande uitleg veel alledaagse vragen die leven bij mensen die wat minder tijd hebben om zich in alle achtergronden te verdiepen.