Titelfoto door Elon Kostika, CC BY 4.0.
Vaak worden we gewaarschuwd tegen alle desinformatie die zou rondgaan op internet en in alternatieve media. Maar de ergste misleiding komt van de zogenaamde kwaliteitsmedia, want zij worden als betrouwbaar gezien en hebben een groot bereik. Wie checkt hun feiten? Vooral als het gaat om nieuws over Israël is hun onbetrouwbaarheid pijnlijk zichtbaar.
Een paar weken geleden deed ik verslag van desinformatie in vrijwel alle Nederlandse media over een VN-rapport aangaande UNRWA, maar deze week kwam ik in een NOS-artikel diezelfde desinformatie in nog extremere vorm tegen. In het oorspronkelijke artikel over dit rapport had de NOS later in het stuk nog wat context toegevoegd, nu ontbrak zelfs de context. De desinformatie was al narratief geworden.
Wat schreef de NOS? Dat het Colonna-rapport geconcludeerd had “dat de beschuldigingen van Israël (tegen UNRWA, MvC) niet met bewijzen waren onderbouwd.” En dit om hernieuwde subsidie voor UNRWA te rechtvaardigen. In het stuk van april stond tenminste nog – in de zesde(!) alinea – dat het rapport daar helemaal niet over ging, maar dit durft de NOS in juni inmiddels wel weg te laten.
Bias
En dat na de laatste hetzes tegen Israël. Mocht u nog de gevestigde media lezen, dan heeft u de beschuldigingen over Israëlische oorlogsmisdaden in Rafah vast wel gezien. Over de anti-Israëlbias van de NOS in die berichtgeving schreef ik een twitterdraad. Wie geïnteresseerd is, kan hem hieronder lezen.
Technieken die in deze draad aan de orde komen: overmatig veel aandacht voor één narratief, weerwoord verdacht maken door eerst het narratief als feit te presenteren en daarna het weerwoord van aanhalingstekens te voorzien, manipulatief beeldgebruik, appèl op kuddegedrag, alleen citeren wat het narratief steunt, niet rectificeren als feiten het narratief niet ondersteunen, de Israëlische premier woorden in de mond leggen.
#Feitenonderzoek👇 duurt altijd langer dan wilde beschuldigingen roepen.
Maar dat is niet de belangrijkste reden waarom Israël de #propagandaoorlog van Hamas verliest.
De belangrijkste reden is dat onze #media Hamas faciliteren.
Voorbeeld: #draadje🧵👇 over de 'neutrale' @NOS
1/n https://t.co/taoWEl2BWa— Maaike van Charante (@Repelsteeltje21) May 30, 2024
Vervolgens kwam de bevrijding van vier Israëlische gijzelaars waarover onze media voor de zoveelste keer de Hamaspropaganda voorrang gaven: foei Israël! Hoe durf je gijzelaars te bevrijden als er zoveel Palestijnse doden bij vallen? Gelukkig deden GeenStijl en andere dissidente media wel verslag van wat er werkelijk gebeurde en van de bias bij Nederlandse media en autoriteiten.
Zelf kon ik even de moed niet opbrengen. Ik kon wel weer een artikel schrijven over de doden die vielen – burgers als menselijk schild, terroristen die de bevrijding probeerden te verhinderen – en over de betrouwbaarheid van deze niet te checken dodencijfers, maar hoe vaak had ik dergelijke zaken inmiddels al voor het voetlicht gebracht? Had dit nog zin?
NRC
Denk bijvoorbeeld terug aan de ophef over een walgelijk antisemitisch opiniestuk in NRC. Voor de duidelijkheid: ik was lang niet de enige die zich hierover opwond. NRC kreeg een storm van kritiek over zich heen en tientallen opzeggingen. De NRC-ombudsman moest wel reageren en wijdde er uiteindelijk twee columns aan. Eén naar aanleiding van de opzeggingen, en één naar aanleiding van de volgende miskleun van NRC hierover.
Wat er in die columns stond? Absoluut geen erkenning van hoe walgelijk dit opiniestuk was geweest en dat het schandalig was dat NRC dit überhaupt geplaatst had. Wel verwijten aan de lezers die ‘niet goed gelezen’ hadden, en een zwakke poging om te doen alsof er iets anders had gestaan. Verder suggereerde de ombudsman nog dat al die lasterlijke beweringen in het opiniestuk met feiten onderbouwd waren.
Alsof dit nog niet genoeg was, weigerde NRC een ingezonden brief hierover van de nationaal coördinator antisemitismebestrijding te plaatsen. Nadat het NIW deze brief gepubliceerd had en de chef opinie van NRC – Lotfi El Hamidi – een zeer ongepaste grap maakte over de daardoor ontstane ophef, kwam de tweede column van de NRC-ombudsman.
Ja. Sterker nog, er is een tunnel onder de redactie. https://t.co/JVkogMUkzn
— Lotfi El Hamidi (@Lotfi_Hamid) May 24, 2024
Onbereikbaar
Dit keer kwam NRC met een halfhartig excuus – het feit dat de schrijver van deze brief niet zomaar iemand was had zwaarder mogen wegen – en portretteerde El Hamidi nog even als slachtoffer… ach, ach, hij werd toch zo aangevallen op X, en dat was zelfs racistisch! De slotzin van het stuk: de ombudsman vroeg zich af of NRC nog wel in de ‘jungle van X’ moet blijven.
Natuurlijk. Blijf vooral weg van X! Stel je voor dat je te maken krijgt met kritiek, stel je voor dat je in discussie zou moeten gaan over je fouten! NRC is al lang geen slijpsteen voor de geest meer. Wie het lauwe poedelbadje van het eigen gelijk prefereert boven de woelige zeeën van X maakt dat heel duidelijk.
En ja, ik had een close read kunnen doen op die twee laffe columns – waarin ook regelrechte onwaarheden stonden – en nogmaals NRC ter verantwoording kunnen roepen. Er was ook een hoofdredactioneel commentaar van Trouw verschenen dat een close read waard was vanwege de niet door feiten ondersteunde hysterie tegen Israël. Maar wat is het nut nog van close reads?
Klachten
Een andere mogelijkheid is om officiële klachten in te dienen over misleidende verslaggeving in onze media. Zo heb ik vorig jaar een klacht ingediend over een uitzending van WNL op Zondag waarin (in verkiezingstijd) uitspraken van FvD-politici verdraaid werden. Weet u hoe lang het duurde voordat er na veel gezeur van mijn kant een veroordeling van de NPO-ombudsman kwam? Vijf maanden.
Precies in mijn vakantie kwam er eindelijk een halfslachtige veroordeling online, waarbij ook nog gedaan werd alsof niet alles duidelijk was, terwijl ik alle bewijzen had aangedragen. Mijn vakantie heb ik er niet voor onderbroken, en het was sowieso oud nieuws. Denkt u dat iemand ver na de verkiezingen nog heeft meegekregen dat WNL op de vingers was getikt? Mijn klacht was verspilde moeite geweest.
De tijd die deze ene klacht me gekost had, was geen bemoediging om die route vaker te volgen. Meestal vertel ik mezelf dat stukken schrijven meer effect heeft, al zijn er momenten dat het vechten tegen de bierkaai lijkt. Zijn onze media nog te corrigeren als ze hun eigen journalistieke normen aan hun laars lappen? Luisteren ze nog wel eens naar kritiek of staan ze alleen op zenden?
Dissidenten
Moed put ik uit de bijdragen van tegendraadse columnisten zoals Sylvain Ephimenco (Trouw) Aylin Bilic (NRC) en Elma Drayer (Volkskrant). En gelukkig zijn er dissidente media als GeenStijl, NIW, en allerlei bloggers zoals Bart Nijman, Jan Dijkgraaf, Dieuwertje Kuijpers, en mijn collega’s bij OpinieZ. Ook Wynia’s Week biedt ruimte aan integere bijdragen. En (dit zijn allemaal lees- en luistertips) ook de podcasts van Wierd Duk, Bert Brussen en Roderick Veelo zijn vaak bemoedigend.
Verder is het een opluchting dat EW magazine wel feitelijk verslag doet, en vooral dat de Telegraaf weigert mee te gaan in de anti-Israëlbias van de ‘nette’ media. Deze grote krant gaat stug door met evenwichtiger nieuws brengen en ruimte bieden aan uitstekende columnisten als Nausicaa Marbe, Roderick Veelo, Leon de Winter en Afshin Ellian. Niet alle media in Nederland lopen mee in de propagandaoorlog tegen Israël. Gelukkig niet.
‘De UvA was er als de kippen bij om een lijst te overhandigen van Israëlische instellingen waarmee wordt samengewerkt en gaf daarmee blijk van een beschamende meegaandheid in eisen die associaties oproepen met de ’Koop niet bij Joden’-kreet van de nazi’s’ https://t.co/N0A0lstYLr
— Kleis Jager (@kleisjager) May 8, 2024
Establishmentmedia
Maar weet u wat het grote probleem is? Al die media die wel onbeschaamd Israël demoniseren – en ‘de autoriteiten van Gaza’ (= Hamas) een betrouwbaarder bron lijken te vinden dan de democratische rechtsstaat Israël – die media zijn de media van ons establishment. Zij zijn de media die worden aanbevolen door onze overheid en in ons onderwijs.
Zij zijn ook de media die een grote redactie hebben en veel produceren. Ga er maar aan staan om de dagelijkse output van de gesubsidieerde NOS door te spitten. Reken maar dat critici nog geen fractie van de fouten en misleiding zien. En als je al iets aankaart, moet je opboksen tegen het gezag dat aan deze gevestigde media wordt toegekend.
NRC, Volkskrant, Trouw, de NOS, dat zijn de media waarvan scholieren en studenten horen dat ze betrouwbaar zijn, dat zijn de media waarmee je je kunt vertonen in de ‘betere kringen’ van Nederland. De Telegraaf? Dat is een sensatiekrant! GeenStijl? Weet u wel dat die zelf zeggen dat ze tendentieus, ongefundeerd & nodeloos kwetsend zijn?
Dat onze ‘kwaliteitsmedia’ tendentieus berichten over Israël, dat zij ongefundeerde beschuldigingen als nieuws brengen en nodeloos kwetsende opiniestukken plaatsen, dat wil er bij veel nette burgers niet in. En hoe moeten we dit machtsblok ooit doeltreffend ter verantwoording roepen? Want ja, ter verantwoording roepen, dat gebeurt wel. Maar doeltreffend?
Factcheckers
Wanneer gaan al die factcheckers van KRO Pointer en Nieuwscheckers deze media eens grondig checken? Waar is het zelfreinigend vermogen van onze gevestigde media? Voor velen lijkt dit een incestueuze kliek waarin men zacht is voor elkaar en hard voor elke buitenstaander die het waagt een afwijkende mening te verkondigen. Dat maakte de hetze tegen Ongehoord Nederland ook zo dubieus.
“Anno 2023 willen politici, wetenschappers en omroepbazen bepalen welke meningen worden toegestaan en welke niet. Zij willen zonder debat bepalen wat waarheid is. Dit getuigt van een verbijsterende arrogantie. Hoe kunnen zij denken onfeilbaar te zijn?”👇🏻https://t.co/UDmQ4ooUdK
— Rutger van den Noort (@RutgervdNoort) April 25, 2023
Geen enkele van deze media zou de toets kunnen doorstaan als hun desinformatie en eenzijdigheid met dezelfde maat gemeten werden als waarmee zij Ongehoord Nederland willen meten. En denk hiervoor niet alleen aan Israël – hoewel daar de eenzijdigheid wel bijzonder schrijnend is – denk ook aan al die andere onderwerpen waarover deze media ernstig in gebreke blijven.
Gelukkig sijpelt uiteindelijk soms de waarheid door – zoals over het stikstofbeleid of Hunters laptop – maar hoeveel misleiding is daar dan al aan vooraf gegaan? Media die zo’n machtspositie hebben, zouden zich op z’n minst aan hun eigen journalistieke normen moeten houden. En dat zou je zeker mogen verwachten bij het Israëlisch-Palestijnse conflict, dat zoveel impact heeft op onze eigen samenleving.
Weerstand bieden
Om terug te komen op het begin van deze column: toen ik zag dat de NOS nog schaamtelozer het nepnieuws bracht dat ik eerder zo zorgvuldig ontkracht had, zonk de moed mij even in de schoenen. Heeft het zin om tegen de stroom in te blijven roeien? Dat is de vraag die op moedeloze dagen de boventoon kan voeren.
Dit machteloze gevoel wordt nog versterkt door de vloed aan anti-Israëlpropaganda die wereldwijd rondgaat en waarvan iedereen zijn deel krijgt. Van Jodenhaters met miljoenen volgers op sociale media en absurde blinde vlekken bij de meest vooraanstaande media tot schunnige uitspraken van politici, VN-medewerkers en vertegenwoordigers van ngo’s.
Het is belangrijk om dan te blijven beseffen dat overal ter wereld mensen tegen de stroom in roeien, en dat steeds meer nieuwsconsumenten verder kijken dan de gevestigde media. Het heeft wel degelijk zin om de macht tegen te spreken, zeker als die zo schaamteloos de waarheid verdraait. Al is het maar om mensen te bereiken die wel de waarheid zoeken.
En misschien is het mogelijk om ooit het journalistieke geweten van sommige hoofredacties wakker te schudden.
U kunt Maaike van Charante steunen via repelsteeltje.backme.org
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg Maaike op Twitter.
