Het kan niemand ontgaan zijn dat Ursula von der Leyen – de voorzitter van de Europese Commissie – dolgraag wil dat Oekraïne bij de EU komt. Eind februari 2022 stelde ze al dat Oekraïne ‘een van ons is’ en dat ‘we hen erbij willen’. Deze week schreef Nu.nl dat Von der Leyen beloofd heeft dat Oekraïne sneller toe mag treden dan gebruikelijk. Maar mag zij dit wel beloven? En wie is Von der Leyen eigenlijk?
Spitzenkandidaten
Misschien herinnert u het zich nog. In mei 2019 waren er EU-verkiezingen en de EU-commissie had iets bedacht om meer kiezers naar de stembus te krijgen. Het moest allemaal democratischer! De burgers van de EU zouden niet alleen de parlementsleden kiezen, maar ook iets te zeggen hebben over wie de EU-commissie zou leiden. En zo kregen we de Spitzenkandidaten: de kandidaten voor de hoogste post in de Europese Unie.
🎙 Would you like to raise a question to the #Spitzenkandidaten?
📱Just tweet it using the hastag #tellEurope!
📽 Watch the #EUelections2019 debate live ⬇️ https://t.co/MKq6Y80zUA
— European Federalists (@federalists) May 15, 2019
Ook in Nederlandse media werd uitgebreid aandacht besteed aan de ‘plannen’ van de Spitzenkandidaten; deze ‘directe’ verkiezingen moesten enthousiasme losmaken bij de kiezers. Tot op zekere hoogte werkte dit. Het was waarschijnlijk een van de redenen dat Frans Timmermans zoveel stemmen haalde – het Timmermans-effect – want dan zijn veel (eurofiele) Nederlanders toch weer nationalisten. Een Nederlander als ‘baas’ van de EU, dat sprak blijkbaar velen aan.
Achterkamertjes
Maar de EU en democratie zijn niet zo’n beste combinatie, en de verkiezingen deden er niet toe. Manfred Weber – de Duitse Spitzenkandidaat voor de christendemocratische fractie – had gewonnen, maar mocht niet de nieuwe voorzitter worden. Er werd een nieuwe kandidaat uit de hoge hoed getoverd: Ursula von der Leyen. Zij was minister geweest op verschillende posten in vier kabinetten Merkel, en niet zonder problemen.
Duitse minister van defensie
Met name op defensie heeft Von der Leyen nogal wat brokken gemaakt. Er is zelfs een parlementair onderzoek geweest naar het inhuren van adviseurs onder haar bewind, de ‘Berateraffäre’. Haar antwoorden op de beschuldigingen van onjuiste inkoop en vriendjespolitiek – hier waren honderden miljoenen mee gemoeid – werden ‘zeer zwak’ genoemd.
Plagiaat in proefschrift
Tijdens dit ministerschap kwam Von der Leyen ook nog in opspraak omdat bleek dat zij in haar proefschrift plagiaat had gepleegd. Hoewel de onderzoekscommissie van de betrokken universiteit toegaf dat er inderdaad sprake was van plagiaat, stelde men dat het hier ‘slechts’ om fouten ging en niet om kwade opzet. Zij mocht dus haar dokterstitel behouden. Veel Duitse media waren hier kritisch over en spraken – alweer – van vriendjespolitiek.
Vor allem eine der Korruption und Vetternwirtschaft Verdächtige, die gerade mal mit Ach und Krach ihre Doktorarbeit, in der sie nachweislich plagiiert hatte, retten konnte. So sieht das erste Personal für die EU aus. https://t.co/IM1EzpD5Tt #vdLeyen #Kommissionspraesident
— 𝕃𝕠𝕥𝕠𝕤𝕣𝕚𝕥𝕥𝕖𝕣 • unbezwingbar (@Lotoskraft) July 2, 2019
Chef van de EU
Dit alles was geen beletsel om deze dame voor te dragen voor de hoogste post in de EU. Natuurlijk was hier en daar nog wat plichtmatig gejuich omdat Ursula de eerste vrouw was die chef van de EU werd, maar verder was het enthousiasme ver te zoeken. En tot nu toe heeft Von der Leyen dan ook geen blijk gegeven van geweldig leiderschap.
Zo kreeg zij veel kritiek voor haar strategie – of beter, het gebrek daaraan – met betrekking tot de coronavaccins. Op de publicitair gunstige momenten stond Ursula steeds vooraan, toen het roer vorig jaar drastisch om moest, verschool ze zich achter eurocommissaris Stella Kyriakides. Achter de schermen regelde ze zaken met Albert Bourla, de topman van Pfizer, maar ze weigerde daar openheid over te geven.
Von der Leyen stamt uit een vooraanstaande familie, en zij lijkt te denken dat regels niet voor haar gelden. Alsof we nog steeds een feodale samenleving hebben waarin edelen onderling alles regelen zonder verantwoording af te hoeven leggen. De beschuldigingen tegen haar gaan niet voor niets telkens over vriendjespolitiek. En deze houding lijkt haar ook parten te spelen met betrekking tot Oekraïne.
Oekraïnecrisis
Sinds Rusland Oekraïne is binnengevallen, doen de uitspraken van Ursula mij vaak denken aan een Brits spreekwoord: ‘Fools rush in where angels fear to tread.’ Vrij vertaald: dwazen stormen naar binnen waar engelen nauwelijks durven te komen.
Iedereen met een beetje gezond verstand begrijpt dat deze situatie gevaarlijk is en dat voorzichtigheid geboden is. Poetin is letterlijk en figuurlijk een grens overgegaan en heeft op 27 februari zelfs geïmpliceerd dat de inzet van kernwapens een optie was. En wat deed Von der Leyen op 28 februari? Eén dag later?
Ze stelde dat Oekraïne ‘bij ons hoort’ en lid van de EU moest worden. Haar uitspraken deden nogal wat stof opwaaien, want ten eerste: wat was dit voor provocerende uitspraak op zo’n precair moment? En ten tweede: Von der Leyen gaat hier helemaal niet over.
Verbazing in Brussel over open uitnodiging Von der Leyen aan Oekraïne https://t.co/SyFGD6xGIR via @telegraaf
De zoveelste blunder op rij. Madam faalde opzichtig als MinDef van Duitsland, faalde met de coördinatie van de Covidvaccins. Nu dit weer. Simpelweg Ongeschikt.— Jean Wanningen (@trias_politica) February 28, 2022
Procedure toetreding EU
Landen die lid willen worden van de EU kunnen niet zomaar even door de president van de EU-commissie naar binnen gewuifd worden.
Wanneer een land wil toetreden, kan het bij de Raad van Ministers – waarin de lidstaten vertegenwoordigd zijn – een verzoek indienen. Dan moet het Europees Parlement instemmen met het openen van de onderhandelingen, en moet de Europese Commissie worden geraadpleegd. Vervolgens moeten alle lidstaten van de EU instemmen om het proces van toetreding te starten. Als dat allemaal lukt – meestal een proces van jaren – is het land kandidaat-lid.
Vervolgens moet dat kandidaat-lid aan een hele reeks voorwaarden voldoen: de criteria van Kopenhagen. Die voorwaarden gaan over integriteit en stabiliteit op het gebied van democratie, rechtsstaat, mensenrechten en economie. Het kandidaat-lid moet ook wet- en regelgeving van de EU overnemen. Vervolgens moeten alle landen die al lid zijn instemmen met het toelaten van het nieuwe lid. Ook dit proces duurt jaren.
De Nederlandse positie
Elke lidstaat maakt natuurlijk zijn eigen afwegingen, maar voor Nederland is de situatie extra ingewikkeld. In 2016 hadden wij een referendum over het associatieverdrag met Oekraïne, en een duidelijke meerderheid stemde tegen. Vervolgens kwam Mark Rutte met zijn beruchte ‘inlegvelletje’ wat inhield dat er beperkende voorwaarden aan het verdrag moesten worden toegevoegd voordat Nederland kon tekenen.
Dit verklaart ook waarom premier Rutte na de uitspraken van Von der Leyen duidelijk stelling nam tegen een versnelde toetreding van Oekraïne. Hij kan niet zomaar opzij schuiven wat in ons parlement is besloten, en dat is maar goed ook. We zijn hopelijk nog altijd een democratie, en geen feodale maatschappij. De meerderheid van de regeringsleiders van de EU was het overigens met hem eens dat er geen toezeggingen konden worden gedaan.
Oorlog
Dan is er nog het gegeven dat Oekraïne op dit moment in oorlog is. Daardoor wordt een andere punt van de criteria van Kopenhagen relevant: “Toetreding van een land mag het effectief functioneren en het zich ontwikkelen van de EU niet onder druk zetten.” Er zijn best argumenten te bedenken waarom de toetreding van een land in oorlog ‘het effectief functioneren en het zich ontwikkelen van de EU’ onder druk zou zetten.
Maar dit alles voorkwam niet dat Ursula deze week nog verder ging, en beloofde dat de status van kandidaat-lid voor Oekraïne een kwestie van weken was.
Deze megalomane, niet door het volk gekozen ambtenaar bepaalt in haar eentje wel even wat er in Europa gebeurt.
EU-baas belooft Oekraïne versneld proces toetreding EU: 'Kwestie van weken' https://t.co/nuNiUMWoYV— Peter Groeneveld (@Groeneveld65) April 9, 2022
Een dooie mus
Misschien is Ursula von der Leyen werkelijk zo dom dat ze niet weet hoe de toetredingsprocedure van haar eigen organisatie werkt. Of misschien is ze zo arrogant dat ze denkt dat dat die procedure wel even wordt aangepast als zij buiten haar boekje gaat. Maar het meest waarschijnlijke is dat zij graag populaire uitspraken wil doen, en geen moment van plan is om zich daaraan te houden.
Hype rond Zelensky
De hype rond de mediagenieke Zelensky leidt tot stuitende taferelen. Eerder zagen we al ons parlement als een opgewonden schoolklas naar de nieuwe ster luisteren. Oh, wat waren ze empathisch. Wat leefden ze allemaal mee. Allemaal verzetshelden die zich koesterden in het schijnsel van de held van dit moment. Staande ovatie voor de dappere strijder!
Waarschijnlijk beseft Zelensky heel goed hoe oppervlakkig al die liefde is. Dit is zijn moment, en hij moet er alles uithalen wat erin zit. Als hij maar concessies los krijgt, als hij maar beloftes weet af te dwingen, nu! Nu hij de publieke opinie nog aan zijn kant heeft. Nu hij even het populairste jongetje van de klas is.
Zelensky en Ursula
Het valt Zelensky niet te verwijten dat hij zijn uiterste best doet om nu het (kandidaat)lidmaatschap van de EU te krijgen voor Oekraïne. Het valt Ursula wel te verwijten dat zij zo lichtzinnig beloftes doet die ze niet kan houden. Beloftes die ook nog eens tot verdere escalatie van deze oorlog kunnen leiden. Zelensky is een man die vecht voor zijn volk; Ursula is een vrouw die niet eens lijkt te beseffen dat er een volk bestaat.
Terug naar de realiteit
Von der Leyen heeft de afgelopen maanden twee keer vergaande beloftes gedaan aan Oekraïne. Als de regeringsleiders van de EU de toetredingsprocedure tot de EU serieus nemen, zouden ze haar terug moeten fluiten. Als zij die niet meer serieus nemen – en Von der Leyen deze beloftes ook uit hun naam doet – waar zijn we dan in beland? Dan is de EU zelfs niet meer in naam democratisch.
Laten we ervan uitgaan dat de regeringsleiders van de EU hun eigen wetten nog serieus nemen. Laten we ervan uitgaan dat ze nog een beetje realiteitszin hebben. Dat zij beseffen dat Oekraïne niet zomaar (kandidaat)lid kan worden. Dat het uitermate dom is om Poetin te provoceren met iets wat niet eens realistisch is.
En vooral: dat het wreed is om Oekraïne te misleiden met valse beloftes.
Vond je dit artikel goed? Steun Maaike van Charante via repelsteeltje.backme.org
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg Maaike op Twitter.
.
