Het ideale pad van iedere politicus is om een standpunt te ontwikkelen, aanhangers om steun te vragen en vervolgens dat standpunt om te zetten in beleid. In de praktijk zijn er vele drempels en blokkades waardoor deze eenvoud verloren raakt. Dit kan er zelfs toe leiden dat iemand een beleid helpt uit te voeren waar hij helemaal niet voor is. Je kunt dit vergelijken met voorttrekken van een strontkar.
In de politiek komt het vaak voor, maar wat ze in Groot-Brittannië voor elkaar krijgen met de Brexit slaat alles. Voer voor politicologen, zoals ik. Mag ik u meenemen in de volkomen onlogica in de handelingen van zowel Theresa May als Jermey Corbyn.
Brexit: het neerzetten van de strontkar
Het begint bij het referendum van de Brexit. Veel burgers en politici pleiten hier voor de Brexit en weten een meerderheid te verwerven. In Nederland gebeurde dit ook met het OekraIne-referendum, maar toen zaten de initiatiefnemers niet in het parlement en kregen daardoor niet de gelegenheid om de rol van minister-president over te nemen. In Groot-Brittannië kon dit wel. Premier Cameron trad terug en het was volkomen logisch geweest als b.v. Brexiteer Boris Johnson de zegekar van zijn inspanningen was gaan trekken. Nu trok hij zich terug op zijn landhuis en liet een week lang niets van zich horen. Daarmee kwam het initiatief bij meerdere politici uit het Remain-kamp waar May als overwinnaar uit kwam. Zo werd de zegekar van Johnson een strontkar voor May.
De spagaat van May
Nu had May zich nog kunnen redden door de 52-48 uitslag van Brexit te vertalen in een compromis. In Nederland heeft Mark Rutte het Oekraïne-referendum op die manier afgewikkeld. In Groot-Brittannië zijn ze niet gewend aan polderen en voelde May zich genoodzaakt om de stem van de meerderheid uit te voeren zonder rekening te houden met de minderheid. Ook het parlement – waar ongeveer 75% tegen de Brexit stemde – deed dit en achtte zich vrijwel unaniem verplicht om de Brexit in haar armen te sluiten. Sterker: ook de Britse kiezer lijkt zich moreel gedwongen te voelen om de Brexit te steunen, want tijdens de laatste tussentijdse verkiezingen werden de enige voorstanders van aansluiting bij de EU – de Liberaal Democraten – massaal weggestemd. De strontkar werd omarmd door iedereen en May mocht hem voorttrekken.
Nu is het wel zo dat een strontkar stinkt en zo kan het niet anders dan dat May met haar Checkers-akkoord weinig enthousiasme losmaakt. Daarnaast is het ook niet verrassend dat niemand het trekken van de strontkar van haar wil overnemen; ook nu proberen de harde Brexiteers wel om May af te zetten, maar presenteren ze niet een alternatief uit hun midden. Dit is ook niet zo verrassend, aangezien de meeste conservatieven helemaal geen Brexit willen en dus ook geen Brexiteer de leiding gunnen. Tegelijkertijd wil geen enkele conservatief, dat Corbyn de strontkar mag gaan trekken. Zo krijg je de bizarre wending, dat het voorstel van May met overgrote meerderheid wordt verworpen, maar dat May wel mag blijven. Alleen door de vergelijking met de strontkar valt deze houding te begrijpen. Blijft de vraag waarom May niet gewoon de eer aan zichzelf houdt en vertrekt.
De spagaat van Corbyn
Misschien ligt het antwoord in de algemene angst voor de ambitie van de enige Brit, die dolgraag het trekken van de strontkar wil overnemen van May: Labourleider Jeremy Corbyn. Ook Theresa May wil niet dat hij de kans krijgt de strontkar te trekken en de combinatie van haar karakter en de hoogst bijzondere steun vanuit haar partij ploegt ze voort.
Wat is er dan mis met Jeremy Corbyn? Corbyn is een oprechte communist, die door ruzies tussen de echte Labour-leiders als een soort tussenpaus min of meer per ongeluk Labour-leider werd. Niemand binnen Labour wilde hem echt, maar hij leek het makkelijkste te vervangen als de interne perikelen waren opgelost. Hoewel een kansloze backbencher bleek Corbyn wel te beschikken over een fanatieke achterban. Zij werden massaal lid van Labour en steunden hem tot twee keer toe massaal bij een ledenreferendum. Zo zijn zowel de Conservatives van May als de meeste parlementsleden van Labour doodsbang dat Corbyn het voor het zeggen krijgt. En toch zit hij er. En de anderen stappen ook niet op.
Corbyn weet ook dat zijn positie afhangt van een groep leden, die absoluut niet representatief is voor de Labour-kiezer. Dankzij hen is hij de anonimiteit ontstegen en geniet volop van zijn onverwachte positie. Hij kan echter niet overal voluit roepen wat hij wil, want dan krijgt hij veel t veel kritiek van de gematigde Labour-leden en – stemmers. Corbyn moet dus goed oppassen wat hij zegt in ‘his finest hour’ om mogelijk premier van Groot-Brittannië te worden. Zo wil 75% van Labour een tweede referendum, maar dan stemmen de Britten wellicht voor Remain. Corbyn houdt dit tegen. Hij wil uit de EU, maar niet om zo betere handelsverdragen te kunnen sluiten, maar om bedrijven te nationaliseren en diverse instanties te kunnen subsidiëren. Zodra hij dit echter hardop zegt dan stort de Labour neer in de peilingen en verdwijnt zijn uitzicht op de positie van May.
Zo trekt hij zij eigen strontkar om bij de strontkar van May te kunnen komen. Zonder strontkar wordt hij meteen weer de anonieme backbencher, die hij zijn hele leven is geweest. En waar het voor May liever de strontkar trekt dan dat ze deze aan Corbyn over draagt is de angst voor Corbyn dat hij terugvalt in de anonimiteit; dat is voor een politicus veel erger dan het trekken van een strontkar.
Peter Lamberts
