Zelden heeft Mark Rutte zo opzichtig staan liegen.
Welnee, hij had het helemaal niet over Pieter Omtzigt gehad! En Sigrid Kaag ook niet! Natuurlijk niet!
Dit was de vlucht naar voren nadat Kajsa Ollongren zo dom was geweest om haar notities – Positie Omtzigt, functie elders – niet veilig in een mapje te vervoeren.
De fout van Rutte
In paniek maken mensen domme fouten, en Rutte is in paniek. Wat is de domme fout?
Zelfs als er geen sprake zou zijn van persoonlijke rancune, is het volkomen ongeloofwaardig dat Omtzigt niet genoemd zou zijn. Om twee redenen.
Het kabinet is gevallen door het rapport over de toeslagenaffaire, een affaire waarin Omtzigt een grote rol heeft gespeeld. Vervolgens heeft hij in het toeslagendebat een indrukwekkende toespraak gehouden over macht en tegenmacht en de systeemfouten waardoor de toeslagenaffaire heeft kunnen gebeuren. Alleen dit al zou reden genoeg zijn om hem te noemen in elk overleg over het nieuwe kabinet.
Daar komt bij dat het CDA tot op het bot verdeeld is. Velen hadden Omtzigt graag als lijsttrekker gezien, maar de CDA-top wist dat te voorkomen en er zijn sterke aanwijzingen dat vooraanstaande CDA’ers nu proberen het aanzien van Omtzigt te ondermijnen. Het is geen geheim dat VVD en D66 graag met het CDA verder willen regeren, en zou deze verdeeldheid dan geen onderwerp van gesprek zijn…?
Liegen is altijd ingewikkelder dan de waarheid vertellen. Een eerlijk man hoeft maar één verhaal te onthouden, een leugenaar moet echte en valse verhalen uit elkaar houden en verstrikt zich vroeg of laat in zijn eigen leugens.
Natuurlijk is Omtzigt genoemd in gesprekken met de verkenners, en als Rutte niet zo in paniek zou zijn geweest, had hij dit gewoon erkend. Maar in zijn schrik om de informatie die nu op straat ligt, probeerde hij de waarheid zo ver weg te schuiven dat hij zelfs deze nooduitgang miste.
Zieke politieke cultuur
Eerder schreef ik over de zieke cultuur in de Haagse politiek:
De verpakking is belangrijker geworden dan de inhoud, en de inhoud verschraalt meer en meer. Wat voor gevolgen heeft dit?
De mensen die in dit model boven komen drijven zijn de netwerkers, de vlotte praters, degenen die het niet zo nauw nemen met de waarheid maar wel een fijne neus hebben voor wat ‘goed ligt’ bij de kiezers. Het zijn de mensen die probleemloos meesurfen op elke hype en intussen de belangen van de eigen groep goed in het oog houden.
Mark Rutte is de verpersoonlijking van deze cultuur. Vlot, behendig en altijd haarscherp afgesteld op de publieke opinie. Maar dit keer haperde de Ruttemachine. Het ergste wat een aartsleugenaar kan overkomen is een confrontatie met de waarheid.
In datzelfde stuk over de zieke Haagse cultuur schreef ik over Omtzigt:
Als bij de kartelpartijen toch een integere politicus boven komt drijven, is er paniek in de tent.
De spelbreker
Omtzigt heeft serieuze pogingen gedaan om het systeem van binnenuit te veranderen. Hij heeft vergaande concessies gedaan door gehoorzaam mee te stemmen met het CDA en door zich op gevoelige dossiers het zwijgen op te laten leggen, maar hij heeft nooit concessies willen doen door te stoppen met fundamentele kritiek. In feite is hij alleen maar kritischer geworden.
Dat levert hem de haat op van de politieke dieren die hun spelletje verstoord zien worden. Degenen die helemaal niet willen dat de democratie werkelijk functioneert. Degenen die liever machtsspelletjes spelen en de kiezers manipuleren dan het mandaat van de kiezers werkelijk te zien als een mandaat: de bevoegdheid om in naam van een ander te handelen. Voor hen is Omtzigt de spelbreker die een spaak in hun wiel steekt.
Voor veel kiezers is Omtzigt ook de spelbreker, maar op een andere manier. Met een uitstapje naar het Engelse ‘spell’ is Omtzigt degene die de betovering, de vloek verbreekt. Hij trekt het rookgordijn van leugens weg en laat de waarheid zien. Luister naar dit veelzeggende fragment waarin hij de banden tussen regering en parlement, tussen pers en politiek, tussen rechtspraak en belangenorganisaties aan de kaak stelt. Overigens is hier al goed te horen hoe moe hij was. Hij struikelde over zijn woorden.
Waarheid en leugen
Rutte is een behendig politicus. Wie hem op zijn eigen terrein wil verslaan, moet van goeden huize komen. Maar Omtzigt heeft geen voet op het terrein van Rutte gezet; hij heeft simpelweg zijn geweten gevolgd. Er zijn oude spreekwoorden die we misschien maar eens serieus moeten nemen. ‘Eerlijk duurt het langst.’ ‘Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel.’
De aantekening ‘Positie Omtzigt, functie elders’ spreekt boekdelen. Natuurlijk wil Mark Rutte dit lastige Kamerlid liever uit de weg hebben. Hij zal niet de enige zijn – velen op het Binnenhof zien deze spelbreker liever gaan dan komen – maar als deze aantekening op het lijstje van Ollongren staat, is Rutte de hoofdverdachte. Zijn ontkenning dat Omtzigt überhaupt genoemd zou zijn is spectaculair onhandig voor een geroutineerde leugenaar en zegt genoeg over zijn paniek.
We zien nu in de media politici en journalisten balanceren. Ze kunnen niet doen alsof er niets aan de hand is, maar welke kant gaat dit op vallen? Dus houden de meesten zich op de vlakte en proberen vooral hun contacten niet te beschadigen, waarmee ze weer eens het gelijk van Omtzigt laten zien. Vrijwel niemand in dat wereldje zit te wachten op integere politici: als je leeft van leugens en gekonkel, is waarheid wel het laatste wat je wilt.
Waarschijnlijk is het te veel gevraagd, maar zou het niet mooi zijn als de waarheid het eens een keer zou winnen?
De leugen heeft al zo lang geregeerd…
Vond je dit artikel goed? Steun Maaike van Charante via repelsteeltje.backme.org
Voor meer artikelen, zie deze link.
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg Maaike (Repel) op Twitter.
.
