Journalistiek, en zeker onderzoeksjournalistiek, is een essentieel onderdeel van een vrije democratische rechtsstaat. Zonder de inzet van talloze journalisten zou het werk voor het Parlement haast onmogelijk zijn. De grootste politieke dossiers van de afgelopen jaren zijn meestal voorafgegaan door dagen en nachten werk van volhoudende onderzoeksjournalisten.
Niemand kan dat ontkennen, maar tegelijkertijd staat de journalistiek enorm onder druk. Het gaat niet enkel meer om De Feiten of de journalistieke waarde. Steeds vaker spelen randzaken een belangrijke overhand: subsidies, informele netwerken en persoonlijke belangen. Allen tasten zij onze democratische rechtsstaat meer aan dan welke vreemde mogendheid dan ook, want wanneer je blinde vlekken ontwikkelt voor misstanden binnen je eigen kring, zul je uiteindelijk van een idealist veranderen in een hypocriet, die anderen de les leest maar zelf geen kritiek verdraagt.
We moeten af van de norm dat je elkaar niet meer mag controleren, dat je geen kritiek mag hebben op elkaar of dat je persoonlijke conflicten de overhand laat hebben.
Dat zeggende kun je beter in de bijstand zitten dan in de journalistiek anno 2019, dat spreekt voor zich. Kijk bijvoorbeeld eens naar deze tweet, waarin Follow The Money-hoofdredacteur en medeoprichter Eric Smit instemmend een Volkskrant-artikel kwoot, dat journalisten “niet meer undercover de deur uit” hoeven om erachter te komen dat zij maar 13 cent per woord krijgen voor hun stukjes:
Eric Smit stelt dit wel vaker aan de kaak, en hij aarzelt niet om schuldigen aan te wijzen. Dat is maar goed ook en iets waar wij volledig achter staan. Volgens Smit is dat vooral de schuld van de macht van Mediahuis en De Persgroep:
Ahmed en ik kunnen daar over meepraten, want wij hebben ook aardig wat ervaring met dit probleem. Zo werd Ahmed vorig jaar door een online medium gevraagd om maandelijks een onderzoeksjournalistiek stuk te schrijven, en ik had daar ook wel zin in, dus zijn wij samen daarmee aan de slag gegaan. Ons eerste project: een uitgebreid stuk over Dieselgate, en de algemene laksheid van de partij GroenLinks op dat dossier. Dit werd gevolgd door een artikel over de Wiv, ook wel bekend onder de naam Sleepwet, wat tevens onderwerp van een referendum was op dat moment.
Na deze lange stukken geschreven te hebben, en vooral het eerste stuk meerdere keren te moeten herschrijven omdat de verschillende eindredacteurs voortdurend en met elkaar conflicterende veranderingen wilden, werden beide stukken eindelijk gepubliceerd.
De opbrengst, vraagt u? 200 Euro voor 4118 woorden in het Dieselgate-artikel, naar boven afgerond 5 cent per woord. Voor het Wiv-artikel opnieuw 200 euro, ditmaal voor 4127 woorden, dus opnieuw ongeveer 5 cent per woord.
Dat is dus zelfs nog aanzienlijk krenteriger dan de allerergste stomme Belgische uitgever/krantendrukkers waar Eric Smit naar verwijst, die betalen nog 13 cent per woord, ietsjes meer dan twee keer zoveel.
Oh, en het medium dat ons 5 cent per woord betaalde heette overigens Follow The Money, en de hoofdredacteur? Eric Smit.
Inderdaad.
Zoals de meest fanatieke anti-homo predikanten in Amerika vaak in hun vrije tijd met harige mannen liggen te batsen, en zoals de meest fanatieke klimaatalarmisten vaker in het vliegtuig zitten dan op de fiets, zo blijkt de meest fanatieke pleitbezorger van een betere positie voor onderzoeksjournalisten zélf degene te zijn, die deze onderzoeksjournalisten het minst betaalt voor hun prestaties.
Uit navraag bij zowel huidige als inmiddels vertrokken journalisten van Follow The Money blijkt dat dit slechts het topje van de ijsberg is als we hen mogen geloven. Het inmiddels publiek geworden verhaal rondom bijvoorbeeld 925.nl van Arno Wellens wordt daarmee onderstreept.
Kort samengevat: Arno moest zich in de CumEx-affaire verdiepen van Smit, want Smit vermoedde dat Nederlandse banken hier ook bij betrokken waren. Arno trok echter al snel de conclusie dat dat helemaal niet mogelijk kon zijn, en liet dit weten aan Smit.
FTM had echter al de nodige energie gestoken in haar CumEx-onderzoek en wilde zich niet laten saboteren door zoiets vervelends als De Feiten, dus werd Arno Wellens onder druk gezet om toch een schandaal te zien waar dat niet bestond, en dat deed Eric Smit door de eerdere onderzoeksjournalistieke artikelen van Arno Wellens voor zijn eerdere blog, 925.nl, offline te halen.
Oftewel, een schat aan onderzoeksjournalistiek werk verdween van het internet, omdat Smit een verhaal wilde pushen dat inhoudelijk niet hard te maken was. Wat een aanwinst voor de onafhankelijke onderzoeksjournalistiek is deze man! Die is wel de titel “Journalist van het Jaar” waard!
Oh, en nu we het toch over die prijs hebben, die won hij dus samen met FTM-journalist Kim van Keken. Van Keken was de sterjournalist van Follow The Money, en zij won deze prijs door de vleesgeworden VVD, opperbokito Henry Keizer, van zijn troon te stoten. Omdat Smit hoofdredacteur was kreeg hij ook deze prijs, ook al was het werk vrijwel geheel gedaan door Van Keken.
Je doet er dan als medeoprichter en hoofdredacteur er alles aan om je beste mensen binnen je toko te houden. Eric Smit dacht er blijkbaar anders over. Dit is wat er vervolgens gebeurde:
De Journalist van het Jaar, aan wie Smit zijn eigen titel te danken had, was te duur en mocht haar onderzoekswerk overdragen aan een goedkopere freelancer.
Het wordt steeds opvallender dat Smit een werkelijk fantastisch pleitbezorger van onafhankelijke onderzoeksjournalistiek is.
Dat terwijl de realiteit is dat je als journalist al lang blij moet zijn dat je vóór Follow The Money en Smit mág werken. Eigenlijk zou je hem moeten betalen om voor hem te mogen werken.
Juist dit ondervonden de talloze jonge en enthousiaste journalisten die vrijwel allemaal rond de EUR 1.600 per maand verdienden als fulltime journalist. Een baan met enkel werkdruk, afbreukrisico en waarin je, wanneer het de baas goeddunkt, kunt worden geloosd voordat je je koffie ‘s-ochtends hebt kunnen pakken. Vanuit verschillende bronnen hebben wij bevestigd gekregen dat huilende en oversture medewerkers op de redactie geen uitzondering zijn.
Goed, nu even terug naar het artikel waar we eerder naar verwezen, over Mediahuis en de Persgroep en hoe deze mediaconglomeraten hun journalisten uitbuitten, het artikel dat Smit enthousiast de wereld in tweette.
Terwijl Ahmed op dat moment bezig was met een verhaal over de investeerders van FTM nam hij kennis van het artikel van Joost Ramaer van de Groene Amsterdammer.
Op basis hiervan nam hij direct contact op met Joost. Dit ging eerst via Twitter en later over de telefoon.
Ahmed deelde zijn ervaringen, waarop Ramaer hem direct afkapte en vertelde dat hij geen interesse heeft om het verhaal te brengen of nader te onderzoeken. De schuldigen waren al gevonden: Mediahuis en De Persgroep. Punt.
Maar, een grote maar, binnen het uur nam Ramaer contact op met Smit (bronbescherming much?) werd dit direct gevolgd door een bericht van Smit aan Ahmed. Is dit gebruikelijk binnen de journalistiek?
Kennelijk wel, want vriendjes. En vriendjes, ongeacht de journalistieke waarde, hoor je te beschermen. Wat dat betreft zitten Eric Smit, Joost Ramaer en de VVD op één lijn. Persoonlijke vriendschap gaat boven integriteit of fundamentele ethische overwegingen. Er was in dit geval niet eens een journalistieke reden voor ‘journalist’ Ramaer om dit met Eric Smit te delen, want hij had al besloten om niets negatiefs over vriendje Smit te schrijven. Maar ja hè, iemand heeft negatieve informatie over een persoonlijke vriend, dus dan ga je maar je bron met naam en toenaam aangeven bij de persoon over wie hij je informatie heeft toevertouwd. Als je bij de Groene werkt, gaat dat blijkbaar door voor journalistieke ethiek.
Daar bleef het niet bij. Smit moest en zou zijn gram halen en het is dan ook niet geheel toevallig dat, wanneer de kans zich voordeed, hij probeerde om Ahmed een hak te zetten.
Het volgende was namelijk het geval: dit jaar deed BackMe, ons nieuwe initiatief om journalisten en andere content creators financieel onafhankelijk te maken, mee aan het Acceleratorprogramma van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek (SvdJ), om haar platform beschikbaar te stellen in landen waar er niet of nauwelijks vrije pers is. Ook FTM deed aan dit programma mee, met een eigen ander initiatief.
Vervolgens werd BackMe uit dit programma gezet, omdat Ahmed blijkbaar de regels overtrad door geslagen te worden door een medewerker van het SvdJ.
Eén van de eerste dingen die het SvdJ deed, was een email met desinformatie rondsturen over BackMe aan de andere deelnemers, in een poging haar besluit te verdedigen. Zonder dat BackMe in kennis was gesteld om welke redenen zij uit het programma is gezet.
En binnen een dag stond deze mail op Twitter. En wie was degene die het gelekt had?
Ja hoor, dat was dus Eric Smit’s FTM. Het volgende bericht over BackMe werd zonder wederhoor de wereld in gesmeten. Zonder belletje. Zonder te vragen wat er was gebeurd of zo.
Ik bedoel, laten we wel wezen, journalistieke ethiek is blijkbaar alleen van toepassing op mensen die Eric Smit lief vindt, niet op mensen die hij stom vindt.
Met zulke mensen aan het roer van onafhankelijke onderzoeksjournalistieke media als FTM, hebben journalisten geen vijanden meer nodig.
Deze blogpost hebben wij niet kunnen maken zonder alle hulp van heel wat bronnen. Bronnen die wij wél beschermen. Het grootste probleem voor de journalistiek vandaag de dag is niet druk vanuit politiek of financieel machtige personen of organisaties, het grootste probleem is hypocrisie en een gebrek aan journalistieke ethiek. En dat bestrijden wij, of dat nou goed is of niet voor onze carrière, bedrijf of financiën.
