Titelfoto: Ronald Plasterk door Roel Wijnants, CC BY-NC 2.0.
Vorig jaar stemde Nederland voor verandering, maar de gevestigde orde ligt dwars. Nadat op 16 mei de formerende partijen met een hoofdlijnenakkoord kwamen, sloegen de tegenstanders terug met een mediaoffensief tegen PvdA’er Ronald Plasterk. Er gingen geruchten dat hij premier zou worden, en binnen een paar dagen lag zijn reputatie aan flarden. Deze karaktermoord zegt veel over onze media.
De verkiezingen van 2023 waren een politieke aardverschuiving: zowel in maart, toen de BBB veruit de grootste werd bij de Statenverkiezingen, als in november toen de PVV met overmacht won. Vrijwel direct was duidelijk welke coalitie recht zou doen aan de verkiezingsuitslag, en in peilingen gaf twee derde van de kiezers aan achter deze combinatie te staan: PVV, VVD, NSC en BBB. Die ruime meerderheid in de peilingen is sinds november 2023 opvallend stabiel gebleven. VVD en NSC stribbelden tegen, maar werkten uiteindelijk mee.
Extreemrechts
Al hebben de tegenstanders van deze coalitie geen meerderheid in de Tweede Kamer, ze hebben wel een meerderheid binnen de gevestigde orde en de media die daar de spreekbuis van zijn. Het regent bezorgde opiniestukken, en aan de talkshowtafels vreest menigeen de ‘opkomst van het fascisme’ als deze ‘extreemrechtse’ coalitie gaat regeren.
.@RHDijkgraaf is niet beschikbaar als minister in een kabinet als de vier formerende partijen eruit komen. “Ik ga niet in zo’n extreem rechts kabinet zitten.” #Op1 #MAX pic.twitter.com/cYaDzMt1hU
— Op1 (@op1npo) May 8, 2024
Het gemak waarmee opiniemakers, journalisten, Kamerleden en zelfs bewindslieden dit kabinet in wording extreemrechts noemen zonder dat iemand bezwaar maakt, is veelzeggend. De precieze betekenis van deze zware term doet er niet meer toe, hij dient slechts als etiket om tegenstanders te demoniseren.
Even voor de duidelijkheid: zelfs linkse politicologen zijn het erover eens dat de PVV niet extreemrechts is. Ze schuiven weliswaar met definities en verzinnen termen als radicaal rechts om toch een etiket met een luchtje te hebben, maar zij erkennen dat de PVV er niet op uit is om met geweld de democratie af te schaffen.
Karaktermoord
Degenen die sinds november 2023 het publieke debat beheersen, lijken wel geneigd te zijn de democratie af te schaffen. Ze doen er in elk geval alles aan om te voorkomen dat er een kabinet komt dat recht doet aan de verkiezingsuitslag. De laatste aflevering in dit antidemocratische schouwspel was de karaktermoord op de beoogde premier van het nieuwe kabinet.
Inmiddels is Ronald Plasterk zo in opspraak gebracht dat hij zich heeft teruggetrokken als kandidaat-premier, maar het is de moeite waard om de beschuldigingen eens nader te bekijken.
Wat wordt Plasterk nu eigenlijk verweten? Op dit moment – wie weet wat er morgen bedacht wordt – vier zaken. Een kwestie rond een patentaanvraag, valsheid in geschrifte, een dubieus contact met mondkapjesmiljonair Sywert van Lienden, en tot slot fouten in oudere onderzoeken. Allemaal zaken die te maken hebben met zijn werk als moleculair bioloog.
Patentaanvraag
Het begon met een NRC-artikel van maart 2024. Dit artikel verscheen nadat Plasterk vier maanden had gewerkt als verkenner en later informateur om een kabinet PVV/VVD/NSC/BBB mogelijk te maken. Destijds leek zijn rol al uitgespeeld, en het artikel veroorzaakte niet veel ophef.
Het stuk suggereert dat Plasterk wetenschapper Jan Koster en het AUMC (Amsterdam Universitair Medisch Centrum) benadeeld heeft bij het verkrijgen van een patent. Plasterk wilde een idee voor een kankervaccin uitwerken, en kon daarvoor data van Koster gebruiken, die overigens open access (vrij beschikbaar) zijn. Citaat NRC:
“Ze komen tot een lijst met potentiële kankervaccins, de basis voor het wetenschappelijk artikel dat Koster en Plasterk later zullen publiceren. Dan oppert Plasterk bij Koster het idee om een octrooi aan te vragen en dat wellicht commercieel verder te gaan ontwikkelen. Koster is niet geïnteresseerd in commerciële avonturen.”
Het is begrijpelijk dat Koster dit niet zag zitten. Een octrooi indienen en het wereldwijd toegekend krijgen is een lange en zeer kostbare weg. Om te beginnen vergt dit financiële investeringen, veel administratie en vooral geduld. Mogelijke betrokkenen worden herhaaldelijk uitgenodigd om bezwaar te maken, en als het octrooi uiteindelijk wordt toegekend, is het maar de vraag of de gemaakte kosten zich terugbetalen.
Spijt
Plasterk ging dit avontuur aan en was succesvol. Voor Koster en het AUMC is dit natuurlijk zuur. Zij hebben destijds een kans laten lopen en kunnen nu niet meer alsnog instappen. Dit was in feite de conclusie van het eerste artikel, maar de journalisten lieten het er niet bij zitten.
De ‘patentenkwestie’ wordt een steeds groter juridisch probleem voor Plasterk. En een toenmalig leidinggevende oncoloog van het Amsterdam UMC bekritiseert Plasterk in een open brief. https://t.co/cE5qi7ZcCR
— NRC (@nrc) May 18, 2024
Nader onderzoek
Zoals NRC schrijft in een artikel van 18 mei: “Aanvankelijk steunde het AUMC Plasterk, maar begin deze maand maakte de instelling een draai en gaf het aan een onderzoek te beginnen naar de gang van zaken.” Waarom maakte het AUMC deze draai? Nadat de journalisten aandrongen herinnerden AUMC-specialisten zich interne gesprekken met Plasterk en stelden dat hij het idee voor het kankervaccin had overgenomen van anderen.
Eén specialist schreef zelfs een giftig briefje aan Ronald Plasterk dat het NRC publiceerde. Daarin wordt Plasterk neergezet als een gladde jongen die de naïviteit van zijn medewetenschappers misbruikt heeft om zichzelf te verrijken. Overigens schijnt het met die rijkdom mee te vallen, al lijkt het AUMC dat nog niet te beseffen. Toch “is het academisch ziekenhuis inmiddels samen met een octrooi-jurist al tot de conclusie gekomen dat Plasterk ten onrechte het alleenrecht over de patenten claimde.”
Dus nadat het patent van Plasterk door de hele molen van controles en mogelijkheden tot inspraak gegaan is, komt het AUMC hiermee aan. Overigens blijkt er ook nog een brief van het AUMC aan Plasterk te zijn opgedoken die hem nog verder vrijpleit. Ik heb mijn licht eens opgestoken bij verscheidene octrooispecialisten, en hun oordeel is eensluidend: deze claims zijn lachwekkend, dom en absurd.
Maar welke deskundige durft het in het openbaar op te nemen voor Plasterk? De angst voor negatieve publiciteit is groot – over de macht van de media gesproken – en ineens komen uit alle hoeken oude en nieuwe beschuldigingen.
Sarolea
Ene Henri Sarolea heeft donderdag 16 mei aangifte gedaan tegen Ronald Plasterk wegens valsheid in geschrifte.
Sarolea is een oude bekende. In zijn twitterbio staat dat hij bestuurslid is van Stop Wilders Nu. Twitteraars ontdekten dat hij al zeker vijftien jaar actie voert tegen Wilders. Naar eigen zeggen is hij in december in actie gekomen tegen Plasterk. Nu klaagt hij hem aan omdat Plasterk administratieve fouten zou hebben gemaakt in zijn bedrijf.
Sywert
Vervolgens plaatste Sywert van Lienden – bekend van de mondkapjesaffaire – een tweet en haalde hem snel weer weg. In die tweet schreef hij dat Plasterk hem in juni 2021 gevraagd had om geld te investeren in zijn bedrijf. GeenStijl deed navraag en Plasterk bevestigde dat hij Van Lienden benaderd had.
Ronald Plasterk vroeg Sywert van Lienden zijn bedrijf te financieren https://t.co/PMKoqInton
— GeenStijl (@geenstijl) May 19, 2024
Op zich is daar niets mis mee, totdat de tijdlijn erbij komt. Als het waar is wat Sywert zegt, heeft Plasterk hem benaderd nadat er al berichten verschenen waarin gesteld werd dat Sywert op een dubieuze manier aan zijn miljoenen was gekomen.
Het enige excuus hiervoor zou kunnen zijn dat Sywert destijds geopperd had om het geld aan een maatschappelijk doel te geven. Zou Plasterk de ontwikkeling van dat kankervaccin als een maatschappelijk doel hebben gezien? Dan nog. Daar ga je geen geld voor gebruiken waar zo’n luchtje aan zit.
Keulemans
Vervolgens kwam Volkskrantjournalist Maarten Keulemans met een lange twitterdraad over slordigheden in onderzoeken die onder leiding van Plasterk gepubliceerd zijn. Wetenschappers zetten hier kanttekeningen bij. Plasterk was destijds (2003-2007) directeur van een topinstituut dat honderden papers publiceerde. Dit is geen fraude, dit is hooguit een gebrek aan toezicht op werknemers.
Integriteit
Alles bij elkaar is het onwaarschijnlijk dat Plasterk iets strafbaars kan worden verweten, al is wel duidelijk dat hij soms fouten heeft gemaakt. Als iemand premier wil worden, is het terecht dat er vragen worden gesteld, en al deze vragen zijn in die zin logisch. Zoals Plasterk zelf schreef aan de Telegraaf: hij ‘was bereid om die integriteit uitputtend te laten toetsen door de formateur en zijn adviseurs.’
Dat zou de weg zijn geweest om vast te stellen of Ronald Plasterk integer is. Maar dankzij de gretige media is het kaartenhuis van beschuldigingen al zo in beton gegoten dat zijn imago aan flarden is. Welke kandidaat kan ooit zo’n toetsing doorstaan? Nu Plasterk zich heeft teruggetrokken, roepen sommigen al om Mona Keijzer, maar reken maar dat die net zo grondig afgebrand gaat worden.
Het is op z’n zachtst gezegd cynisch dat de opvolger van serieleugenaar Mark Rutte nu een smetteloze heilige zou moeten zijn. Welke politicus voldoet daaraan? Frans Timmermans? Ook over hem gaan de nodige geruchten rond. Blaas ze op, dien een aanklacht in, eis een onderzoek, en ineens ‘staat zijn integriteit ter discussie’ en kan hij geen premier worden.
Goedemorgen! Als je integriteit ter discussie staat kan je geen topfunctie bekleden. Ok. Dan zet ik mijn vraagtekens bij @F__Timmermans. Die hier zoals Nieuwsuur zegt "koehandel in een achterkamertje" bedrijft. Mag deze man de PvdA leiden? Met je integriteit…🤦♂️#plasterk pic.twitter.com/gdv7ikK8ht
— slaghoedje (@slaghoedje) May 21, 2024
De media spelen nu de beledigde onschuld, maar het is ongeloofwaardig dat het hen slechts om de integriteit van Ronald Plasterk zou zijn gegaan. Daarvoor geven zij te vaak blijk van een diepe afkeer van de PVV en de miljoenen mensen die daarop gestemd hebben. De woorden van Frans Timmermans – niets nalaten om te voorkomen dat Wilders aan de macht komt – zijn niet strafbaar bevonden, maar ze geven een akelige mentaliteit weer.
Democratie
Degenen die tot nu toe de macht hadden in Nederland, zijn zo overtuigd van hun eigen gelijk, dat ze het moreel verwerpelijk vinden om recht te doen aan wat de grote meerderheid van de bevolking wil. Ze beweren de democratie te willen redden, maar ze willen vooral de status quo redden. De democratie staat maar in de weg.
Wie het hoofdlijnenakkoord van de nieuwe coalitie doorleest, ziet geen extreemrechts document waarin grondrechten op de tocht staan. Het is een nuchter stuk waarin eindelijk problemen worden aangepakt die te lang vooruit zijn geschoven. Het is een akkoord waar verreweg de meeste Nederlanders tevreden over zijn.
Degenen die – volgens onderzoek van Maurice de Hond – het minst tevreden zijn over dit akkoord, zijn kiezers van PvdA, GroenLinks, D66 en Partij voor de Dieren. En juist deze partijen zijn oververtegenwoordigd in onze media.
Kiezers die blij waren met het hoofdlijnenakkoord en hoopten op Plasterk als premier, zagen met groeiend boosheid hoe de media tekeer gingen. Maar hun woede over dit gedrag wordt geframed als een naar fascisme neigende aanval op de ‘vrije pers’. Natuurlijk: PVV’ers, dat moeten wel fascisten zijn, en journalisten zijn vanzelfsprekend nobel en betrouwbaar.
Journalisten zijn vaardig met woorden. Ze kunnen prima uitleggen waarom alles aan Plasterk ligt, en natuurlijk aan de PVV. Bovendien: de media moeten de macht toch kritisch volgen? Nou dan! En zo worden de machtelozen tot macht verklaard, en de machtigen op hun wenken bediend.
Dat aan de orde stellen is geen fascistische aanval op de ‘vrije pers’, maar het beschermen van de democratie. De echte.
U kunt Maaike van Charante steunen via repelsteeltje.backme.org
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg Maaike op Twitter.
