Escalatie kan ‘Rode Lijn’ markeren voor Donald Trump
China zit opgescheept met een groot probleem. Twee problemen eigenlijk. Het eerste probleem is de handelsoorlog, geïnitieerd door Donald Trump, die totaal dreigt te ontsporen. Het tweede probleem is het aanhoudende volksprotest in Hongkong dat in hevigheid alleen maar lijkt toe te nemen.
Trump kennende, zal hij de situatie in Hongkong binnenkort wellicht gaan gebruiken in zijn voordeel, en zo beide problemen met elkaar gaan verbinden. Hoe, dat verneemt u zo meteen.
Eerst even het geheugen opfrissen: Wat precies lag aan de basis van deze hoofdbrekens voor Beijing?
Trump de protectionist
Trump is de zelfverklaarde held van de werkende en/of werkloze middenklasse in de VS die de afgelopen jaren moest opboksen tegen fors banenverlies ten gevolge van de verhuisdrift van verschillende industrietakken die hun hoofdactiviteiten verplaatsten naar lageloonlanden, in het bijzonder landen gelegen in Azië.
Daar komt nog eens bij dat met name China veel meer exporteert naar de VS dan dat China omgekeerd bereid is te importeren uit diezelfde Verenigde Staten van Amerika. Dit forse handelstekort zorgde er voor dat de Chinese economie boomde ten nadele van haar Amerikaanse evenknie.
Bij zijn inaugurale speech beloofde Trump zijn achterban, en bij uitbreiding de hele wereld, dat hij dit gruwelijke onrecht ging ongedaan maken en de Amerikaanse economie weer in haar oude glorie ging herstellen: ‘America First’ werd daarmee op slag het handelsmerk van de 45ste Amerikaanse president.
Om zijn dreigende woorden kracht bij te zetten legde hij China vrijwel meteen een verhoogde importtaks op van 25% op Chinees staal en aluminium, wat uiteraard forse steun gaf aan de metaalfabrikanten van Amerikaanse bodem.
Het moest maar eens afgelopen zijn met de funeste dumpingpraktijken van Chinese uitvoerders die bovendien financieel bevoordeeld werden met ongelimiteerde staatssubsidies van de kapitaalkrachtige communistische partij in Beijing.
China speelt het spel vals
Maar de onvrede zat nog veel dieper. China kreeg ook het verwijt zich schuldig te maken aan ‘intellectuele diefstal’ op grote schaal van Amerikaanse patenten en octrooien op producten die het schaamteloos namaakte om ze te commercialiseren op de wereldmarkt, zonder zich iets aan de trekken van de bindende regels van de Wereldhandelsorganisatie (W.T.O.). Ook deze wanpraktijk nam flinke happen uit de Amerikaanse schatkist en was/is een grove vorm van concurrentievervalsing.
De enige reden waarom Trump in eerste instantie alle klimaatakkoorden verwierp is precies omdat hij weet dat China onbegrensd blijft produceren en vervuilen (wat het ook moge beweren) en dat, indien hij de Amerikaanse industrie wél strikt aan deze normen zou gaan houden, Amerika definitief de economische wedloop met China zou gaan verliezen.
De harde cijfers van de milieuvervuiling in China liegen er niet om, in China gaan per jaar de meeste mensen dood ten gevolge van alle schadelijke toxinen die in de natuur worden geloosd.
Trump heeft ondertussen bewezen géén klimaatontkenner te zijn; in zijn eigen onvervalste stijl heeft hij onlangs ook een pakket eigen maatregelen aangekondigd ter bescherming van het milieu.
De topdeal die er niet lijkt te komen
Trump die als doorgewinterd zakenman het sluiten van deals tot kunstvorm wist te verheffen (getuige de titel van één van zijn bestsellers: ‘The Art of the Deal’) is er op belust om met Beijing een monsterdeal te maken die Amerika economisch en militair moet versterken.
En Trump heeft haast want terwijl zijn Chinese rivaal Xi benoemd is voor het leven (!) moet Trump het stellen met maximaal twee ambtstermijnen van vier jaar (als hij geen grondwetswijziging kan doordrukken ten minste, want Trump heeft recent al laten doorschemeren dat hij een derde termijn wel zou zien zitten).
Slaagt hij daarin voor 2020 (het jaar waarin de volgende verkiezingen plaatsvinden) dan is zijn herverkiezing een uitgemaakte zaak, faalt hij dan is dat een smet op zijn palmares en kan enkel een harde confrontatie met China (lees: een echt oorlogstreffen) uitkomst bieden om zijn eigen politieke toekomst veilig te stellen.
Krankzinnig of net geniaal?
De gemiddelde lezer kan het krankzinnig lijken om een militair conflict met China (met alle gevolgen van dien) te riskeren vanwege louter een politieke ambitie. Als men het mij vraagt echter dan meen ik dat Trump er, vanuit Amerikaans perspectief, verstandig aan doet om zijn lot te verbinden met dat van de VS: De toekomst van het land staat of valt immers naar gelang het zijn leiderspositie kan behouden of noodgedwongen moet afstaan aan China.
China is met het uitstippelen van haar ‘Nieuwe Zijderoute’ (‘Belt and Road Initiative’) immers hard op weg om Amerika voorgoed te gaan overvleugelen. Overal in de wereld, op welhaast alle continenten, vestigt het land militaire bases en neemt het de controle over van belangrijke havens. Landen met een noodlijdende economie worden verleid met zware Chinese investeringen en als het ware gekoloniseerd, waarna ze zich willoos moeten onderwerpen aan de directieven van Beijing.
Ook het monopolie dat China nastreeft op het gebied van 5G baart grote zorgen. Tal van inlichtingendiensten zijn het er over eens dat deze technologie kan worden aangewend voor spionage op ongeziene schaal.
Recent kwam aan het licht dat de Chinese producent van 5G, Huawei, Noord-Korea heeft geholpen bij de uitbouw van haar netwerk dat het land benut om haar bevolking in het gareel te houden.
Terwijl de Democraten in Washington zich tegen beter weten in blijven vastbijten in de heksenjacht op vermeende Russische ‘mollen’ in eigen regeringskringen heeft Trump oog voor het echte gevaar en neemt hij adequate maatregelen zoals het een echte leider met realiteitszin betaamt.
Voor de grenzeloze ambities van China die het Westen mettertijd zeer tot nadeel zullen strekken waarschuwde ik al uitgebreid in 2014, in mijn toen verschenen boek over geopolitiek ‘De Redding van Europa’, en terwijl de Europese leiders zich geen raad weten met deze ontwikkelingen mogen de Amerikanen zich gelukkig prijzen dat haar leider hier wel wakker van ligt.
Noord-Korea blijft twistappel
Eén van de randvoorwaarden die Trump China heeft opgelegd om tot een deal te komen is dat China eindelijk iets onderneemt om de nucleaire aspiraties van buur Noord-Korea aan banden te leggen, maar ook in dat opzicht stelt Beijing zwaar teleur.
Het eigengereide Noord-Korea blijft Seoel, Japan, de Amerikaanse Oostkust én niet te vergeten het Europese vasteland tarten met het met tussenpozen lanceren van steeds weer nieuwe testraketten met kernkop die al deze afstanden kunnen overbruggen.
Het moge duidelijk zijn dat Beijing dictator Kim een hand boven het hoofd houdt, al was het maar als afschrikmiddel om Trump in toom te houden als hij het zou aandurven militaire strategieën te bedenken om China verder te bestrijden eens alle diplomatieke middelen om tot een vergelijk te komen zijn uitgeput.
De intussen beroemd geworden ‘bromance’ die leek te ontstaan tussen de onvoorspelbare Trump en de al even wispelturige Kim bracht geen zoden aan de dijk. En de stoïcijnse Xi lijkt al even ongevoelig te zijn voor elk charmeoffensief dat Trump uitprobeert.
De weigering aan Aziatische zijde om tot een doorbraak te komen in het oplossen van de verstoorde handelsrelaties deden Trump onlangs besluiten om de druk nog wat meer op te voeren. Met een simpele tweet kondigde hij aan dat China zich binnenkort mag verwachten aan bijkomende Amerikaanse importheffingen op nog meer Chinese producten die de Amerikaanse markt willen overspoelen.
In Beijing schijnt men furieus te zijn en heeft men al laten weten te broeden op ‘gepaste’ tegenmaatregelen. Eén van die maatregelen lijkt het opzettelijk devalueren van de eigen munt te zijn, de Yuan, met als gevolg dat voor de Amerikaanse consument Chinese producten even goedkoop blijven, ondanks de in werking tredende importtarieven.
In reactie daarop heeft Trump klacht ingediend bij het IMF, het Internationaal Monetair Fonds, met de beschuldiging dat China zich bezondigt aan valutamanipulatie.
Vooralsnog heet het dat de bilaterale gesprekken tussen de twee grootmachten zijn opgeschort tot september.
Hongkong extra zorgenkind
Wellicht is dit voor China een welkome pauze om zich te kunnen focussen op dat andere acute probleem: Hongkong. Het volksprotest daar houdt al maandenlang aan, dag na dag, en vertoont eenzelfde intensiteit als de uit de hand gelopen betogingen van de Franse gele hesjes die het gemunt hebben op het regime van president Macron.
Maar terwijl de Fransen in hoofdzaak protesteren tegen verhoogde brandstofprijzen (een milieumaatregel van de regering) is er in Hongkong meer aan de hand: De massaal opgekomen betogers vrezen terecht dat hun persoonlijke vrijheid in het gedrang komt nadat er een wet in het vooruitzicht werd gesteld die bepaalt dat inwoners kunnen worden uitgeleverd aan China.
Nochtans was bij de overdracht aan China van de Britse kroonkolonie in 1997 bepaald dat gedurende 50 jaar (tot 2047) de mensen uit Hongkong niet zouden worden onderworpen aan de veel strengere wetten van China.
De aangekondigde wet werd algemeen beschouwd als een ernstige inbreuk op deze afspraak en de vrees ontstond dat de inwoners na de invoering kans lopen om te worden vervolgd en opgesloten in China van zodra zij als dissidenten worden gezien.
Het bewind in China is doodsbang dat deze anti-China sentimenten als een virus gaan overslaan op de bevolking van Taiwan, waarmee China maar al te graag politiek wil herenigen om haar almacht te etaleren, en is daarom van plan om de protesten met harde hand neer te slaan.
Tweede Tiananmen in de maak?
Dit lijkt nu te gebeuren, althans met de inzet van de oproerpolitie. Kan zij de orde doen terugkeren dan kan Beijing weer opgelucht ademhalen, als het verzet daarentegen verhardt dan zal Beijing niet aarzelen om het leger in te schakelen.
Onbevestigde berichten laten uitschijnen dat er een militaire troepenopbouw bezig is aan de grens met Hongkong, klaar om de metropool binnen te vallen en (mogelijk voor langere tijd) te bezetten op bevel van Beijing.
Als dat gebeurt dan is er niet veel nodig om af te glijden naar een tweede Tiananmen scenario, met dodelijke afloop. De vraag is alleen of China zich dat internationaal kan veroorloven en hoe de reactie van Trump zal zijn.
Met het aantreden van goede vriend Boris Johnson als kersverse premier van Groot-Brittannië is het waarschijnlijk dat die zich als eerste zal geroepen voelen om de bewoners van de Britse ex-kolonie te hulp te schieten, alleen al vanwege de morele aandrang om de Westerse waarden te verdedigen tegen zoveel dictatoriaal machtsmisbruik.
Is het niet immers voor het behoud van deze waarden dat de bewoners massaal de straat op trekken en hun leven riskeren?
Bij zijn recente bezoek aan Londen heeft Trump nogmaals benadrukt dat de VS en het VK ‘het sterkste bondgenootschap ter wereld’ vormen. Dus als Londen gaat tussenkomen in deze kwestie dan ligt het voor de hand dat Trump niet kan achterblijven zonder gezichtsverlies te lijden.
Gevolgen en risico’s
Voor China wordt het dansen op een slappe koord. Smoort zij de opstand in geweld dan zal dat het land zwaar worden aangerekend op de diplomatieke wereldforum en kunnen betrekkingen met landen die zich nu nog welwillend opstellen blijvende schade oplopen; kan de opstand daarentegen niet worden bedwongen dan zal het regime verder aan macht en autoriteit inboeten.
Met het massaal onderdrukken van moslims, christenen en boeddhisten en de getroebleerde verhouding met Tibet heeft China al langer een slechte beurt gemaakt bij de Verenigde Naties; ontploft het zaakje in Hongkong dan is dat een cadeau voor Trump om China verder te isoleren in het voordeel van zijn ‘America First’ politiek.
In elk geval lijkt niets doen en aan de zijlijn blijven staan geen optie te zijn voor Trump: Was hijzelf het niet immers die Obama verweet niets te doen tegen Assad toen die over de ‘rode lijn’ ging met het vermeende belagen van de eigen bevolking met gifgas?
Ongetwijfeld wordt de inzet van het Chinese leger in Hongkong Trump’s eigen ‘rode lijn’. Als Beijing daartoe besluit ten minste en alles op alles zet…
