Naar wetenschappers wordt vaak met ontzag geluisterd. Zij hebben onderzoek gedaan, zij weten hoe het zit. Maar hoe terecht is dat? In december 2021 kwam een boek uit van de broers Jan en Leo Lucassen: Migratie als DNA van Amsterdam. Zowel het belangrijke onderwerp als het ontzag voor de wetenschap zijn goede redenen om dit boek eens nader te bekijken.
Een verzoek van de gemeente Amsterdam
Het voorwoord begint met een mededeling: “Dit boek is geschreven op verzoek van en financieel mogelijk gemaakt door de gemeente Amsterdam.” Ik informeerde bij de afdeling Diversiteit die hierover ging, en kreeg te horen dat “de opdracht is verleend in het kader van het programma Amsterdam Migratiestad, onderdeel van de beleidsprioriteit gedeelde geschiedenis.” Er was behoefte aan “een inhoudelijk kader.” Voor dit inhoudelijke kader betaalde Amsterdam € 61.000.
De Universiteit van Amsterdam
En dit boek speelt niet alleen een rol in het programma Amsterdam Migratiestad; in februari dit jaar meldde Professor Leo Lucassen verheugd dat het een verplicht handboek wordt voor alle eerstejaars geschiedenisstudenten van de UvA. Een wetenschappelijk werk dus, waarop velen hun beeld van de geschiedenis van migratie in Amsterdam zullen baseren.
Leuk nieuws: 'Migratie als DNA van Amsterdam' wordt een verplicht handboek voor alle eerstejaars geschiedenisstudenten van de UvA!@AtlasContact @NadiaBouras @voetnoot @BartWallet @CodyHochstenB @WillemBoterman @_mervetosun pic.twitter.com/5wKiurUFp5
— Leo Lucassen (@Leolucassen) February 16, 2022
Interessant onderwerp
Migratie is een interessant en actueel onderwerp, en ik zat dan ook geboeid te lezen. Het boek is vlot geschreven en loopt over van smakelijke details en toepasselijke citaten. Tussen de hoofdstukken door zijn bijdragen van andere auteurs opgenomen over deelonderwerpen, de vensters. Deze verdieping werkt prima en de vensters zijn bijna allemaal van goede kwaliteit. Kortom: dit is een fascinerende rondleiding door de migratiegeschiedenis van Amsterdam.
Een boodschap
Helaas wordt deze aangename reis door de tijd voortdurend verstoord door hinderlijke hobbels in de weg. De gebroeders Lucassen willen namelijk een boodschap vertellen, en als de werkelijkheid niet bij die boodschap past, vinden zij het geen probleem die hier en daar bij te buigen. In de beperkte ruimte van dit artikel kan ik onmogelijk alles citeren waaruit dit blijkt, maar u krijgt van mij een bloemlezing.
Op 9 december verscheen ons boek over de migratiegeschiedenis van Amsterdam. Die laat onder meer ondubbelzinnig zien dat 'omvolking' niet alleen een extreemrechtse complotidee, maar ook feitelijk onzin is. Migranten blijken steeds de toekomstige 'autochtonen'. @AtlasContact pic.twitter.com/2xpW6PBddn
— Leo Lucassen (@Leolucassen) January 11, 2022
Migratie moet positief zijn
De schrijvers willen graag bewijzen dat migratie iets positiefs is. Dat leidt niet alleen tot het bagatelliseren van problemen, maar ook tot het uitvergroten van positieve effecten. Zo staat op bladzijde 190: “Alleen door die voortdurende injecties van nieuwe ideeën en initiatieven, kon het ecosysteem van wat we tegenwoordig de ‘creatieve industrie’ noemen en dat in de zeventiende eeuw met immigranten als de Leidse inwijkeling Rembrandt van Rijn een hoge vlucht nam, zich blijven vernieuwen.”
Met alleen maar geboren Amsterdammers waren de “levendige artistieke kringen” blijkbaar tot stilstand en achteruitgang gedoemd, een mening waarop wel wat valt af te dingen. Overigens wordt Rembrandt – die uit Leiden kwam – hier een immigrant genoemd. Dat is in dit boek geen uitzondering. Iedereen die naar Amsterdam verhuisde, is volgens de gebroeders Lucassen een immigrant als dit van pas komt. Even voor de duidelijkheid, dit is schuiven met definities. Een immigrant is iemand die zich vanuit een ander land blijvend in een bepaald land vestigt, dus niet iemand die binnen een land verhuist.
Immigranten vergelijken
Een ander voorbeeld van deze definitievervaging vinden we op bladzij 285/286 waar verteld wordt over Nederlanders die van het platteland naar Slotermeer waren verhuisd. In 1959 werd onderzoek gedaan naar mogelijke aanpassingsproblemen, maar die bleken er nauwelijks te zijn.
Vervolgens stellen de schrijvers: “Deze conclusies zijn vooral interessant in het licht van het idee bij politici en beleidsmakers (zowel toen als nu) dat de sociale cohesie in wijken door migratie afbrokkelt en dat vooral laaggeschoolde immigranten voor grote problemen zorgen.” Het ging hier dus – ik zeg het er nog maar even bij – om Nederlanders, niet om Marokkanen, Ghanezen of Syriërs. De conclusies van dit onderzoek zijn dus niet zomaar van toepassing op de huidige nieuwkomers.
Katholieken of islamieten
Een zelfde slordigheid zien we bij onderstaande vergelijking met de 17e eeuw. Destijds kwamen veel vluchtelingen uit Antwerpen naar Amsterdam, en deze mensen waren christenen die Nederlands spraken. Maar de enorme verschillen met de huidige nieuwkomers worden genegeerd, de overeenkomsten opgeblazen.
Bladzij 322: “Het aandeel van Amsterdammers die in het buitenland zijn geboren (…) is geen record. Zoals we in het eerste hoofdstuk zagen, lag het niveau in de eerste helft van de zeventiende eeuw met naar schatting 40 procent nog een stukje hoger. Ook toen was het een mix van hoog- en laag opgeleiden, van kleine en grote culturele verschillen, en ook toen ging het gepaard met sociale problemen en criminaliteit en waren er minderheden met een als bedreigend ervaren godsdienst.”
Even ter info: de ‘als bedreigend ervaren godsdienst’ was het katholicisme. Dit was de religie van een deel van de oorspronkelijke Amsterdammers, de immigranten waren protestanten. De verschillen tussen protestanten en katholieken (die dezelfde taal spraken) zijn volgens de heren Lucassen blijkbaar vergelijkbaar met de verschillen tussen seculiere Nederlanders en immigranten uit islamitische landen.
Vergelijken (in dit geval van migranten toen en nu) betekent dat je in kaart brengt wat de overeenkomsten EN de verschillen zijn. En dat is precies wat wij in Vijf Eeuwen Migratie doen. Ook toen waren er veel arme en als cultureel bedreigend ervaren (Duitse joden) migranten. https://t.co/N3ABMtgqUb
— Leo Lucassen (@Leolucassen) September 12, 2018
Joden en Moslims
Dan is er nog een vergelijking die steeds terugkomt (bladzij 16): “…de migranten die worden gediscrimineerd en fundamenteel als minderwaardig worden behandeld, zoals de joodse minderheid vroeger en moslims en gekleurde Amsterdammers nu.”
Is de behandeling van de Joodse minderheid van vroeger werkelijk te vergelijken met die van de minderheden van nu? Joodse Amsterdammers werden eeuwenlang uitgesloten. Ze konden geen poorterschap krijgen, ze konden in veel beroepen niet werken, en ze hadden voortdurend te maken met ernstige discriminatie en agressie.
Religieus extremisme
De huidige situatie is totaal anders, maar de schrijvers vinden het blijkbaar wetenschappelijk volkomen verantwoord om voortdurend deze link te leggen. Zo ontdekten zij een geval van Joods extremisme: op 1 augustus 1858 stak de vijftienjarige Samuël Abraham Hirsch met een dolk in op dominee Carl Schwartz, een Jood die zich tot het christendom bekeerd had. En dan staat er (bladzij 122): “Net als bij Mohammed Bouyeri, zien we hier een even gewelddadige als uitzonderlijke religieuze radicalisering.”
Even gewelddadig? Misschien, al overleefde deze dominee het wel. Maar even uitzonderlijk? Hoe uitzonderlijk zijn aanslagen door moslims in de 21e eeuw? Behalve de moord op Van Gogh waren er alleen al in Amsterdam de aanslag op Amsterdam CS door een Pakistaan die Wilders wilde vermoorden, de aanslagen op het Joodse restaurant Hacarmel, de antisemitische mishandeling van een Joods echtpaar, de neergestoken marktkoopman… het is onzinnig om te doen alsof de Joden van toen hierin lijken op de moslims van nu.
Racisme willen zien
Waar de gebroeders Lucassen eventuele negatieve aspecten van de huidige immigratie graag willen bagatelliseren, willen ze eventueel racisme tegenover migranten en buitenlanders graag uitvergroten. Vaak gebeurt dit zonder bron (bijvoorbeeld bladzij 253, 256, 271) en soms gebeurt het met bron, maar spreekt de bron zelf de schrijvers tegen.
Zo komt op bladzij 173/174 de Indonesische Abdul Rivai aan het woord die in 1903 medicijnen studeerde in Amsterdam. Dat gegeven op zich wijst al niet op racisme, maar zijn lovende woorden zijn helemaal duidelijk: “Ik heb altijd respect voor Hollanders gehad; maar als de Hollanders in Indië waren, zoals zij in Holland zijn, dan zou ik voor hen desnoods water van de maan willen gaan halen.” Rivai zegt dus in feite: “De Nederlanders in Indië zijn nette mensen, maar de Nederlanders die ik in Nederland tegenkom zijn nog veel beter!”
En wat concluderen de gebroeders Lucassen vervolgens? “Dit zegt misschien niet alles over het gedrag van de toenmalige Amsterdammer tegenover Aziaten in zijn stad, maar het spreekt boekdelen over dat van de Nederlanders in de koloniën.”
Het moet en het zal negatief zijn… Hoezo spreekt dit ‘boekdelen’ over de Nederlanders in Indië? Rivai had respect voor hen. En waarom zegt dit “niet alles over het gedrag van de toenmalige Amsterdammers”? Als iets boekdelen spreekt, is het dit positieve getuigenis van Abdul Rivai.
Maar wie racisme wil zien, zal het zien.
‘Fortuyn echter problematiseerde de aanwezigheid van moslims vanwege islam. Dat is waarom er voor hem idealiter geen moslim Nederland meer binnen mocht komen als hij het juridisch rond kon krijgen. Daarmee zitten we voluit op het terrein van racisme’ https://t.co/PSyxNNGbkV
— Leo Lucassen (@Leolucassen) May 7, 2022
Vergelijking met de Schilderswijk
Op bladzij 326 kwam ik een bewering tegen over een onderwerp waar ik toevallig verstand van heb: “Net als in de Haagse Schilderswijk vertrokken de oorspronkelijke bewoners dus niet zozeer omdat er migranten kwamen, maar omdat ze zich elders betere en ruimere woningen konden permitteren.” Als bron wordt hier Samen voor ons Eigen van Diederick Klein Kranenburg opgevoerd, maar daarin staat dit niet.
Sterker nog, Klein Kranenburg zegt expliciet dat hij het tegenovergestelde gehoord heeft, maar dit niet nader onderzocht heeft en dat dit best eens uitgezocht zou mogen worden. Hij schrijft op bladzij 348: “De achtergronden van de demografische omwenteling vormen evenwel een intrigerend vraagstuk, waar historici zich nog te weinig mee hebben beziggehouden. In de interviews keerde vaak de klacht terug dat de gemeente voorrang gaf aan de gezinnen van migranten, om zo de oude bewonersgroep uit elkaar te trekken.”
Met dit vraagstuk heb ik me dus bezig gehouden, en de komst van migranten in de wijk speelde wel degelijk een grote rol bij het vertrek van veel Schilderswijkers. Als ik zie hoe de heren Lucassen onderzoek naar de Schilderswijk verkeerd weergeven om hun narratief te ondersteunen, vraag ik me af hoe waarheidsgetrouw ze zijn over Amsterdam.
Problemen met integratie
Nog een dubieuze bewering vinden we op bladzijde 393: “Aan de andere kant is er het schrikbeeld van radicaal rechts dat ‘wij’ minderheid worden in eigen land (of stad), met de veronderstelling dat veel nieuwkomers niet (meer) integreren en daarmee ook ‘onze’ waarden en normen plaats zullen maken voor die van hen. Dat laatste is aantoonbaar onjuist en wordt door de voortgaande integratie gelogenstraft.”
Aantoonbaar onjuist? Er zijn talloze onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat de huidige nieuwkomers inderdaad moeite hebben ‘onze’ waarden en normen over te nemen. Lees vooral Het vervallen huis van de islam van Ruud Koopmans, bekijk onderzoeken naar antisemitisme en koranscholen, en vraag even of de Amsterdamse GroenLinks-wethouder Rutger Groot Wassink het rapport over geweld tegen homo’s uit de la haalt.
Is geen nieuws overigens. In mijn boek „Het vervallen huis van de islam“ bespreek ik diverse studies, in Amsterdam en landelijk, en al van jaren geleden, die hetzelfde beeld laten zien. Niet veel mee gedaan, blijkbaar.
— Ruud Koopmans (@Ruud_Koop_mans) July 21, 2021
Gemiste kans
Zoals ik al zei: in de beperkte ruimte van dit artikel kan ik onmogelijk alle fouten en verdraaiingen opsommen, maar ik denk dat dit een aardige indruk geeft. En wat een gemiste kans is dit eigenlijk; zo’n interessant boek zo verminken met het doordrammen van een eigen agenda. Hoeveel sterker was het niet geweest om de geschiedenis voor zich te laten spreken?
Want met idealisme is niets mis, en met een boodschap ook niet. Maar als je de waarheid zoveel geweld aan moet doen om je boodschap te onderbouwen, dan wordt het tijd om eens kritisch naar die boodschap te kijken.
Indoctrinatie
Verder vraag ik me af of een dergelijke onderneming met publiek geld gefinancierd moet worden. Is dit wat de gemeente Amsterdam voor zich zag toen de gebroeders Lucassen deze opdracht kregen?
En hetzelfde geldt voor de Universiteit van Amsterdam: is het werkelijk in het belang van de geschiedenisstudenten om hiermee geïndoctrineerd te worden? Want weinig studenten zullen het materiaal zo grondig doornemen als ik nu heb gedaan, maar de vertekende weergave zal hen wel bijblijven en hun wereldbeeld vervormen.
Dit boek is weer een steentje in het bouwwerk ‘wetenschappelijk bewezen’ waar bepaalde activisten graag mee schermen. Naar mijn mening zouden serieuze wetenschappers wat vaker openlijk bezwaar moeten maken tegen dergelijk misbruik van het gezag van de wetenschap. Het doet meer schade dan velen van hen schijnen te denken.
Vond je dit artikel goed? Steun Maaike van Charante via repelsteeltje.backme.org
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg Maaike op Twitter.
.
