Maandagavond kondigden minister-president Rutte en minister van Volksgezondheid De Jonge onder toekijkend oog van 6,5 miljoen medeburgers nieuwe maatregelen af om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Het land heeft deze nieuwe, beperkendere en economie-slopende maatregelen niet nodig. We hebben geen nieuwe zogenaamd intelligente lockdown nodig waar nu al op gehint wordt mochten wij – de burgers – ons nog steeds niet voldoende aan de maatregelen houden. Wel nodig is het strikter handhaven van de reeds bestaande maatregelen.
Velen wijzen met hun vinger naar medemensen die zich niet aan de afstand houden, feestjes vieren of geen mondkapje dragen in het OV. Hun standpunt is dat deze mensen ons door hun gedrag naar een tweede lockdown duwen. Ongehoorzame burgers waren er altijd al en zullen er ook altijd blijven. Om deze mensen in het gareel te houden hebben we in Nederland de politie en de gemeentelijke handhaving. Maar precies daaraan schiet het al de gehele crisis tekort. Een totaal falen van de handhavende overheidsorganen leidt nu tot stijgende besmettingen en ziekenhuisopnames.
Koppige burgers vs. lakse overheid
Voor wie nog twijfelde, tijdens de coronacrisis zijn Nederlanders koppige, eigenwijze en ongedisciplineerde mensen gebleken. De regels gelden vooral voor anderen, maar niet voor mijzelf lijkt het credo in het straatbeeld, in de vrijetijdsindustrie en op werkplekken. De Telegraaf bericht een dag na de persconferentie dat de notoire studentenvereniging Vindicat nota bene tijdens de persconferentie een feestje vierde op het dakterras van hun clubhuis. Ooggetuigen spreken van knuffelende mensen die zich niet aan afstandsregels hebben gehouden. Deze getuigen informeren wel de krant, maar politie of boa’s waren in geen velden of wegen te bekennen. Symbolischer wordt het niet. En dit is maar één voorbeeld van de vele (illegaal) georganiseerde feestjes de laatste maanden.
Bij wijze van test kenden Amsterdam en Rotterdam vanaf 5 augustus enkele weken een mondkapjesplicht in een aantal gebieden van de stad. Beide steden gaven na bekendmaking aan eerst coachend te willen optreden in plaats van boetes te gaan uitdelen. In het licht van wat door sommigen de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog wordt genoemd is dat nogal een slap optreden.
Ook in het OV wordt de handhavende taak minder serieus genomen. Waarschuwen was voornamelijk het devies totdat de besmettingscijfers zouden stijgen. Maar zoals nu blijkt is dat de put dempen als het kalf verdronken is. Circa 90% van de reizigers in trein en bus dragen een mondkapje wat betekent dat 1 op de 10 reizigers dat dus niet doet. Desondanks zijn er maar enkele honderden boetes uitgeschreven tot nu toe.
Vlak voor de zomervakantie werden de toenmalige maatregelen versoepeld en boekten mensen gretig vakantievluchten naar de welbekende oorden. Veel gebieden veranderden tijdens de zomervakantie in oranje reisadviezen. Mensen die terugkomen uit oranje gebied zouden 14 (en later 10) dagen in quarantaine moeten gaan was het dringende advies. Er is haast geen makkelijkere plek dan een luchthaven met als zijn controlepunten om te handhaven. De administratie van reizigers is al aanwezig, nabellen op dag 2 of 3 na terugkomst is een simpele actie om te controleren of mensen dit advies ook daadwerkelijk opvolgen. Maar het tegenovergestelde gebeurde, door niet kordaat optreden van de overheid gingen mensen de straat op en aan het werk waardoor het virus zich gemakkelijk opnieuw kon verspreiden.
Ja, maar Grapperhaus dan?
Hét dankbare excuus voor mensen die de regels wat minder nauw nemen is de kwestie Grapperhaus. De inmiddels gezagloze minister van Justitie en Veiligheid die tijdens zijn bruiloft handen schudde, mensen omhelsde en de afstandsregels niet zo nauw nam. De man die ons meerdere malen streng toesprak en overtreders aso’s noemde ging zelf op een naar zijn idee onbewaakt moment grof de fout in. En precies hier had de handhaving een precedent moeten scheppen dat niemand boven de coronaregels staat. Ik neem aan dat Grapperhaus een aanwezigheidslijst kan overleggen van het gezelschap op de bruiloft en al deze mensen hadden een brief van het OM op hun deurmat moeten vinden. Maar het werd afgedaan met één boete van 390 euro en een donatie van de minister aan het Rode Kruis. In plaats van een keiharde veroordeling van Grapperhaus’ gedrag erkende voorzitter Van de Kamp van politiebond ACP dat politie en boa’s na de bruiloft minder boetes zijn gaan uitschrijven. Volgens hem viel het niet meer uit te leggen aan de burgers. Mede door deze lakse houding en slappe argumenten zitten we nu met strengere regels naar aanleiding van de stijgende besmettingen en ziekenhuisopnames.
Media duikt op uitgedeelde boetes
Net zoals bijvoorbeeld in het verkeer is niet elke uitgedeelde boete een terechte boete. Het meest tot verbeelding sprekende voorbeeld is het verhaal rondom vier personen uit Schiedam die voor het eten van een gebakje op de bon geslingerd werden. Handhaven kent een arbitrair karakter en waar mensen werken worden fouten gemaakt. Gelukkig hebben we voor zulke gevallen in Nederland mogelijkheden tot beroep. De media echter duikt maar wat graag op zulke voorbeelden wat aan de kant van de politie en boa’s tot een bepaalde sociale druk leidt om meer door de vingers te zien in plaats van in het groter belang harder in te grijpen.
De overheid wil gewenst gedrag aanwakkeren door middel van de slogan ‘alleen samen krijgen wij corona onder controle’. Het wordt hoog tijd om na zes maanden dat woord controle serieus te nemen.
