Boekrecensie door Olli Salvatore
Het boek ‘HYDROPOLITIEK – Samenwerking en conflict op zeven zeeën’ van Haroon Sheikh is een aanrader van formaat en lost alle verwachtingen in: Knap geschreven, bijzonder informatief, vernieuwende inzichten scheppend, intellectueel uitdagend, en ga zo maar door…
De auteur (docent filosofie aan de Vrije Universiteit Amsterdam) ging bij het samenstellen van zijn boek blijkbaar niet over één nacht ijs maar haalde alles uit de kast om zijn eruditie tentoon te spreiden. En dat loont want ‘HYDROPOLITIEK’ is een lust om te lezen!
Deze recensent weet waarover hij spreekt want trad in 2014 voor het voetlicht met een eigen boek over geopolitiek (het thema dat Sheikh aansnijdt), getiteld ‘DE REDDING VAN EUROPA’ dat -u raadt het al- toegespitst is op de geopolitieke dimensie van het eigen continent.
‘HYDROPOLITIEK’ echter is veelomvattender want behelst de hele aardkloot, precies gekruid met zoveel details als nodig om de samenhang te begrijpen zonder vervelend of langdradig over te komen bij de geïnteresseerde lezer.
Botsing der Beschavingen… op het water
Sprekend over geopolitiek denkt menigeen algauw aan Samuel Huntington wiens magnum opus ‘The Clash of Civilizations’ (In het Nederlands vertaald als ‘BOTSENDE BESCHAVINGEN’) terecht uitgroeide tot dé klassieker op het gebied.
Decennialang was dat boek onovertroffen in zijn benadering van de geopolitiek: De wetenschap van het begrijpen hoe aardrijkskundige omstandigheden van invloed zijn op de verhoudingen tussen naties.
Huntington heeft postuum een intellectuele erfgenaam gevonden in de persoon van Haroon Sheikh en dat mag gerust als een compliment worden opgevat. Sheikh levert als het ware een geactualiseerde versie af van Huntington’s meesterwerk maar met een verrassende klemtoon: De geopolitiek van het water in al haar verschijningsvormen (zeeën, oceanen, rivieren, meren, kanalen,…) dewelke de naties dezer wereld van elkaar scheiden, hetgeen voor de nodige spanning en rivaliteit zorgt, of juist bijdraagt aan toenadering met nieuwe allianties tot gevolg.
Gezocht: Machtsuitbreiding op volle zee
Vandaar de passende titel ‘HYDROPOLITIEK’ (‘hydro’ -water- als tegenhanger van de tegenhanger ‘geo’ -land-) die -dat garandeer ik u na het verschijnen van dit werk- spoedig opgang zal maken als nieuw begrip in de internationale media.
Wie het nieuws op de voet volgt kan er niet langer om heen: Steeds meer conflicten op deze planeet spelen zich niet langer af op het vasteland maar op de wijde zee, of minstens op bepaalde wateren: Van moderne piraterij tot migratiestromen, de claim op strategisch gelegen eilandrijkjes in de Zuid Chinese zee die verschillende wereldmachten elkaar benijden, tot de veilige doortocht van olietankers in de Straat van Hormuz die elke keer weer in gevaar komt als rivalen zoals de VS en Iran de messen slijpen.
Militaire grootmachten die vroeger alleen maar investeerden in staande legers gaan steeds meer inzien dat het zwaartepunt van defensie in vele gevallen verschoven is van het binnenland naar de kusten en gaan daarom fors meer uitgeven aan bijvoorbeeld duikboten en zwaar bepantserde marineschepen.
Klimaatverandering speelt een rol
De ingrijpende klimaatverandering zorgt tevens voor een neveneffect: Gebieden die voorheen ontoegankelijk waren vanwege ijsvorming creëren door het smeltproces opeens nieuwe vaarroutes met onvermoede kansen op ontginning van somtijds erg rijke bodems die naburige staten elkaar betwisten.
In dat verhaal neemt Groenland bijvoorbeeld een aparte plaats in: De eeuwenoude gletsjers daar smelten aan een dusdanig alarmerend tempo dat leiders zoals Trump en de Chinese president Xi vooruitziend hun zinnen hebben gezet op de toekomstige exploitatie van het gebied en dat kan op termijn alleen maar onheil opleveren… Zeker als ook andere kapers op de kust -zoals Rusland- hun eigen kansen op verovering gaan inschatten.
De auteur blikt niet alleen terug op voorbije zeeslagen uit eens soms erg ver verleden en bespreekt daarbij de voordelen die dat de strijdende partijen opleverde maar maakt ook een grondige analyse van de huidige hotspots op zee én blikt vooruit met de scherpzinnigheid van een ziener die toekomstige oorlogen kan detecteren aan de hand van wijzigende belangen die kunnen worden verdedigd met een oorlogsvloot.
Een boek met een totaaloverzicht
Geen gebied ter wereld dat belangrijk genoeg is uit geostrategisch oogpunt of het komt wel aan bod in het boek: In de eerste plaats China natuurlijk, maar ook India, de rivaliserende oliestaten in het Midden-Oosten, Amerika niet te vergeten en tal van eilanden van groot tot klein.
Bijkomstig voordeel voor de lezer is dat het boek fraai is vormgegeven -wat we van een prestigieuze uitgeverij als Boom gewend zijn- en dus niet alleen inhoudelijk maar ook uiterlijk zijn winkelprijs meer dan waard is.
Als ik dan toch één minpuntje moet aangeven dan is het dit: Het register achteraan het boek doet geen recht aan de volledigheid die de auteur in zijn tekst nastreefde. Zo zijn landen als Rusland, Denemarken, Finland, de Filippijnen en Sri Lanka met regelmaat terug te vinden in het boek terwijl ze vreemd genoeg niet zijn opgenomen in het register (?)
Een schoonheidsfoutje dat ongetwijfeld zal worden weggewerkt in de volgende druk van een boek dat wat mij betreft vele herdrukken verdient.
Wie mee wil zijn in het debat over de actuele krachtsverhoudingen in de wereldpolitiek, slim bekeken vanuit een maritiem standpunt dat steeds meer aan importantie wint, kan dit boek onmogelijk negeren. Eens om de tien jaar verschijnt er een boek van dit type in zijn genre dat de lezer oerdegelijk informeert over de huidige stand van zaken.
Dit boek heeft daar alle kenmerken van en is beslist de moeite waard om te lezen én te herlezen!
Olli Salvatore
