Op 16 oktober verscheen er een giftig stuk van Ewald Engelen in de Groene Amsterdammer.
Iedereen die Engelen een beetje volgt, weet dat hij fel tegen vlees eten is en voor klimaatactivisme; zijn mening over de boerenprotesten is dus niet erg verrassend. Wat ik wel verrassend vind, is hoe deze wetenschapper een loopje met de feiten neemt als het hem zo uitkomt, vandaar nu een closeread van zijn artikel.
De tekst van zijn artikel in het groen want dat is de kleur van boeren en natuur, nietwaar?
#Boerenterreur
De titel zet alvast de toon. Wat we nu gaan lezen is een opiniestuk en bepaald geen objectieve beschouwing.
Dat mag, maar ook een opiniestuk zou uit moeten gaan van feiten. En dus gaan we nu naar de feiten kijken.
Het is weer eens zover: een kleine belangengroep gijzelt Nederland om het eigen smalle, kortetermijnbelang er bij publiek, pers en politiek door te drukken. Ik heb het over een handvol veehouders die vrezen voor hun broodwinning nu de rechter een einde heeft gemaakt aan het jarenlange gedogen door de overheid van forse overtredingen van de stikstofregels.
Met bovenstaand stukje is feitelijk nog niet zoveel mis – al is de term ‘een handvol veehouders’ niet echt van toepassing – maar Engelen vermeldt er niet bij dat Nederland bepaald niet in de pas loopt met andere EU-landen als het gaat om de toepassing van de stikstofregels. Inmiddels is vrij algemeen bekend dat bijvoorbeeld Duitsland en België heel andere normen hanteren waardoor onze boeren tegen oneerlijke concurrentie op moeten boksen.
Dan klinkt het stoer om te roepen dat onze overheid overtredingen gedoogd heeft, maar dat waren wel overtredingen die in onze buurlanden vaak helemaal geen overtredingen zouden zijn.
Twee weken geleden legden zij onaangekondigd en zonder toestemming met een trekkeroptocht het land plat om in Den Haag op het Malieveld te demonstreren. Voor deze week staan opnieuw grote demonstraties op de rol. Het is pure intimidatie, uitsluitend bedoeld om de voornemens om de veehouderij in Nederland te halveren van tafel te krijgen.
Hier produceert Engelen simpelweg onzin. Onaangekondigd? Het boerenprotest van 1 oktober was ruim van te voren aangekondigd. Wie dat gemist heeft, moet weken lang zorgvuldig alle media vermeden hebben.
Zonder toestemming? Bij mijn weten was er gewoon toestemming gegeven voor deze demonstratie. Overigens was er natuurlijk slechts toestemming voor 75 trekkers op het Malieveld, dus de doordouwende boeren namen hier meer ruimte dan mevrouw Krikke wilde toestaan. Vooruit: deels juist.
Dan intimidatie. Wat een groot woord. Dat hoor ik Engelen nu nooit gebruiken als klimaatactivisten zonder toestemming wegen blokkeren en zelfs ambulances niet doorlaten. Maar ja, die strijden natuurlijk voor de goede zaak. De een z’n terrorist is de ander z’n vrijheidsstrijder.
Overigens: pikant detail over de halvering van de veestapel waar Engelen zo’n voorstander van is: weet u dat sinds 2000 het aantal boerderijen in Nederland zo ongeveer gehalveerd is? De volhouders hebben zich alleen kunnen redden door schaalvergroting of overstappen naar de alternatieve sector waar veel minder markt voor is. Maar voor sommige mensen is het vermoedelijk pas genoeg als de laatste boer zijn biezen heeft gepakt.
Dat burgers van de 120 miljoen dieren (!) in de bio-industrie doodziek worden, dat de natuur ervan naar de ratsmodee gaat, dat regels voor dierenwelzijn met voeten worden getreden en dat het klimaatverandering bespoedigt, doet er niet toe.
En dan slaat Engelen een beetje door. Worden wij doodziek van de Nederlandse veehouderij? Om hoeveel burgers gaat het hier? Of bedoelt Engelen dat hij en zijn vrienden er ‘doodziek’ van worden dat er nog steeds veeboeren zijn in Nederland? Een paar feiten over mensen die door de bio-industrie in het ziekenhuis of op het kerkhof belanden zouden hier welkom zijn geweest.
En de natuur die naar de ratsmodee gaat? Volgens welke normen?
In dit overvolle landje behoren 162 gebieden tot het Natura 2000-netwerk. De drie grootste lappen zijn natuurlijk de Zeeuwse wateren, de Waddenzee en -eilanden en de Veluwe, maar de rest? Nederland ligt bezaaid met natuurgebiedjes en die moeten allemaal beschermd worden. Hoe haalbaar en/of noodzakelijk dit is, heeft men bij de aanmelding van al deze gebiedjes blijkbaar niet overwogen, en nu moeten de boeren aan onmogelijke regels voldoen want: beloofd is beloofd. Als Engelen beweert dat de boeren zorgen dat ‘de natuur naar de ratsmodee gaat’ vraag ik me af welke normen hij hier hanteert.
Dan een wel heel bizarre bewering. Volgens Engelen worden in Nederland de regels voor dierenwelzijn ‘met voeten getreden.’ Dit is een redenatie van het niveau: mijn buurman slaat zijn vrouw, dus alle vrouwen in Nederland worden geslagen. In een grote bedrijfstak als de Nederlandse veehouderij zal altijd wel ergens een misstand te vinden zijn, en die worden dus ook gevonden. Daar is dan terecht ophef over, en als het goed is worden de misstanden aangepakt. Om dan vervolgens de hele bedrijfstak medeschuldig te verklaren is bizar. In ons land is heel wat meer aandacht voor dierenwelzijn dan in bijvoorbeeld Oekraïne of Brazilië, dus hoe meer vlees op de wereldmarkt uit Nederland afkomstig is, hoe meer dieren een relatief goed leven hebben.
Dan de invloed op klimaatverandering: denkt Engelen nu werkelijk dat de boeren hier niet al jaren heel hard aan werken? De uitstoot van broeikasgassen door de landbouw is sinds 1990 met 14% gedaald, de veelbesproken stikstofemissies zijn sinds 1990 al met 64% teruggebracht, de ammoniakuitstoot met 65%. Ik vraag me af of Engelen zijn eigen CO2-uitstoot al met een dergelijk percentage omlaag heeft weten te brengen.
Desondanks trapt half Nederland in het bucolische narratief van de veehouders. Slim presenteren zij zich als sappelende middenstanders, hardwerkend, ondernemend, zuchtend onder regels en belastingen, van groot belang voor de economie en cruciaal voor de voedselvoorziening. Het is pertinente onzin.
Na het framen van de boeren als ziekmakers, natuurvernietigers, dierenkwellers en aanjagers van klimaatverandering, is het nu tijd om de argumenten van de boeren belachelijk te maken. Volgens Engelen zijn de argumenten van de boeren namelijk ‘pertinente onzin’: zij presenteren zich ‘slim’ als sappelende middenstanders (even een karikatuur neerzetten) maar dat zijn ze helemaal niet.
En dan volgt een lijstje eigenschappen waar de boeren volgens Engelen niet aan voldoen. O nee? Laten we eens kijken.
- Hardwerkend: ja, boeren werken hard. Ik weet niet hoe Engelen dat wil ontkennen, maar boeren hebben geen werkweek van maandag tot vrijdag en geen kantooruren van negen tot vijf. Een boerenbedrijf draait zeven dagen per week, 24 uur per dag. Dat wil zeggen dat je, als je vee houdt en er wordt ‘s nachts een jong geboren, jij daar als Boer aanwezig bent. De verzorging van vee gaat ook op de zondag door; dieren moeten eten krijgen en koeien gemolken worden.
- Ondernemend: dat zijn de Nederlandse boeren zeker, anders zou Nederland niet de op een na grootste voedselexporteur van de wereld zijn.
- Zuchtend onder regels en belastingen: Misschien kan Engelen eens bij een boer langsgaan om een rondleiding te krijgen door het woud van regels. Aanbevolen: een jaarlijks terugkerend bezoek om op de hoogte te blijven van steeds nieuwe regels.
- Groot belang voor de economie: Inclusief de toeleveranciers en de verwerkende industrie, is de landbouw 7,5 procent van de Nederlandse economie. Is dat veel? Ligt eraan hoe je rekent, maar het is zeker niet verwaarloosbaar. Voor meer info: het NRC had er een grondig artikel over.
- Cruciaal voor de voedselvoorziening: mensen moeten nu eenmaal eten, en er is een levendige handel in voedsel. Niet alles wat hier gegeten wordt, is door Nederlandse boeren geproduceerd, en omgekeerd: niet alles wat Nederlandse boeren produceren, wordt hier gegeten. Dat de boeren belangrijk zijn voor de voedselvoorziening – zowel voor binnen- als buitenland – is duidelijk.
Volgens de Algemene Rekenkamer is de bio-industrie een subsidieslurpende sector en verdienen boeren bovengemiddeld goed. Bovendien zijn sommige boeren schatrijk. Volgens het CBS is een op de vijf van de 112.000 miljonairs die Nederland kent boer. En dat zijn ook precies de boeren die in de top vijftien van stikstofuitstoters staan die De Groene vorige week publiceerde.
Ja hoor, subsidieslurpers en boeren die miljonair zijn.
Dat hele subsidiesysteem is opgetuigd omdat alles zo nodig gereguleerd moest worden. Boeren zitten in een keurslijf en krijgen nauwelijks geld voor hun producten: zoals ik al eerder schreef worden de prijsverhogingen voor de consument al dertig jaar niet aan de boeren doorberekend. En dan klagen dat boeren subsidies nodig hebben…
Overigens moet zelfs met subsidies 36% van de boeren rondkomen van minder dan het minimumloon. Want ja, je kunt op papier miljonair zijn omdat je grond, gebouwen en machines bezit, maar wat zit er in je portemonnee?
Selectief met cijfers.
Ook op het economische belang van de bio-industrie valt veel af te dingen. Zo draagt de agrarische sector voor slechts 1,4 procent bij aan de Nederlandse economie. En werken er maar 170.000 mensen in de agrarische sector, ongeveer twee procent van de beroepsbevolking. En dat is inclusief land- en tuinbouw.
En weer is Engelen selectief met cijfers.
Je kunt de agrarische sector ruimer of krapper definiëren. Alleen de boeren zelf? Of ook de verwerkende industrie en toeleveranciers zoals de zuivelindustrie en veevoerproducenten? Natuurlijk koos Engelen voor de krapste definitie om zijn betoog overtuigender te maken, maar 7,5% is realistischer dan 1,4% en er werken dan geen 170.000 mensen in deze sector, maar 810.000 mensen, negen procent van de beroepsbevolking. Maar als je de boeren als onbetekenend en parasitair wilt neerzetten, past de krapste benadering natuurlijk beter in het narratief.
Datzelfde geldt voor de exportcijfers. Van de 90 miljard euro die de sector vorig jaar exporteerde, kwam ongeveer een derde voor rekening van wederdoorvoer. En is een onbekend percentage toe te schrijven aan exotische goederen als koffie, thee en cacao die hier (licht) worden bewerkt.
Engelen citeert duidelijk uit het NRC-artikel, alleen kleurt hij graag de cijfers nog wat bij. In het artikel staat: van de Nederlandse export van 90,3 miljard euro is 24,9 miljard euro wederuitvoer. Daar maakt hij van dat een derde (33,3%) op het conto van wederdoorvoer komt, dat klinkt natuurlijk altijd beter dan 27,6%.
Tot slot is ook het argument dat de Nederlandse boeren ons voeden flauwekul. Pakweg tachtig procent van hun jaarlijkse productie van 110 miljard euro is bestemd voor de export. En van de 46 miljard euro die huishoudens per jaar aan voeding besteden komt 36 miljard uit het buitenland. Als onze boeren ons daadwerkelijk zouden voeden, zouden ze toe kunnen met minder dan de helft van het huidige landbouwareaal.
En hier is Engelen verbazend bekrompen. Boeren zijn ondernemers, die drijven handel. Is handel ineens fout? Moet Nederland de grenzen sluiten en geheel zelfvoorzienend worden?
Onze boeren produceren voor binnen- en buitenland, en wij halen weer zaken in huis die onze boeren niet produceren. Zo is – dacht ik – het aantal bananenplantages in Nederland vrij gering. Als dergelijke handel niet meer mag, zullen veel mensen veroordeeld worden tot een nogal eenzijdig menu.
Overigens: Juist een klimaatactivist en dierenliefhebber als Engelen zou blij moeten zijn dat de Nederlandse boeren zo’n groot deel van de wereldmarkt voor hun rekening nemen. Elke Nederlandse kip die verkocht wordt, scheelt weer een plofkip uit Oekraïne. Om het maar helemaal niet te hebben over de ammoniakuitstoot van kippenboerderijen daar.
In het Nederland van Rutte is het een bekend tafereel geworden. Grootbedrijven die retorisch hun economisch belang oppompen om lagere belastingen af te dwingen. Banken die hun bijdrage aan de economie gebruiken om de belastingbetaler een ongekend forse poot uit te draaien. En fiscalisten die hun politieke vrienden weten te bewegen het Nederlandse belastingparadijs koste wat het kost tegen buitenlandse pressie te verdedigen. En elke keer zijn het keurige middenpartijen die als de pr-machines ervan fungeren. Het maakt een karikatuur van onze democratie. Na tien jaar vvd is Nederland net zo corrupt geworden als de partij zelf.
Waarheden als koeien, die echter weinig met de koeien van de boeren te maken hebben.
Deze keer is ook de rechtsstaat in het geding. Burgers die vorige week de Stadhouderskade bezetten konden zes uur in de cel zitten en kregen een boete van 380 euro aan hun broek. Studenten die vorig jaar het P.C. Hoofthuis bezetten werden hardhandig gearresteerd en in de cel gesmeten. En nog vers in het geheugen: de behandeling die de Maagdenhuisbezetters in 2015 van de ME ten deel viel.
Hahaha!!
Even het geheugen opfrissen.
Die Extinction ‘rebellen’ hoopten gearresteerd te worden, en gingen dus op de Stadhouderskade demonstreren waar dat niet mocht. Ambulances konden er bijvoorbeeld niet door. Citaat uit Trouw: De demonstranten weigerden te vertrekken vanaf de plek voor het Rijksmuseum waar ze van de gemeente geen actie mogen voeren. Ze kregen dus de kans vrijwillig te vertrekken, maar weigerden dat. En ja, toen werden er mensen gearresteerd.
Dan de bezetting van het P.C. Hoofthuis. De studenten hadden ingebroken (en voor zo’n kleine 90.000 euro schade aangericht) en toen burgemeester Halsema hoogstpersoonlijk kwam vertellen dat het College van Bestuur in De Balie op ze zat te wachten om het gewenste gesprek te voeren, weigerden de studenten te vertrekken. Is het dan vreemd dat ze gearresteerd worden? En als ze zich dan verzetten, ja, dan worden ze opgepakt, geboeid, en weggedragen.
Tenslotte die arme Maagdenhuisbezetters waar Engelen zo mee te doen heeft. Deze studenten hebben het Maagdenhuis zes weken lang bezet gehouden en in die tijd hebben ze van alles gestolen en vernield, de schade bedroeg zo’n 668.000 euro. Natuurlijk wilden ook deze studenten allerlei toezeggingen van de universiteiten, met als meest bizarre dat ze compensatie voor gemiste studiepunten wilden hebben… Ze waren niet tevreden te stellen en tja, toen kwam de ME. Na zes weken. De schade is trouwens – net als bij de bezetters van het P.C. Hoofthuis – niet op hen verhaald.
En met deze acties gaat Engelen nu de boeren vergelijken. Inderdaad een schril contrast!
Het contrasteert schril met de reacties op de boerenterreur. Inrijden op politiepaarden, afzettingen omverrijden, duizend kilometer file veroorzaken, wetenschappers van het rivm intimideren, voordeuren van provinciehuizen intrappen.
Boerenterreur. Studenten die vernielingen aanrichten en stelen, dat is natuurlijk geen terreur, net zo min als klimaatactivisten die ambulances niet doorlaten. En dan de voorbeelden van ‘boerenterreur’…
- Inrijden op politiepaarden. Heeft u de beelden gezien? Eén trekker die per ongeluk één politiepaard licht raakte waarop het dier verschrikt weg sprong. Ongedeerd, overigens.
- Afzettingen omver rijden, klopt, hoera! Een echt feit. Gefeliciteerd.
- Duizend kilometer file veroorzaken, klopt alweer!
- Wetenschappers van het RIVM intimideren. Vreemd. De wetenschapper in kwestie leek eerder geïntimideerd te worden door de minister. Hij wilde namelijk met de boeren op het podium praten en de hand schudden, maar… dat mocht niet van zijn baas. De boeren waren verontwaardigd dat hij was weggelopen, en toen legde hij uit dat hij zijn baas moest gehoorzamen. Over onafhankelijkheid gesproken.
- Tenslotte: voordeuren van provinciehuizen intrappen. Alweer meervoud. Misschien moet Engelen eens naar zijn ogen laten kijken, want hij ziet paarden (meervoud) waar er maar een was, en nu weer deuren en provinciehuizen waar er maar een was. En nee, een deur inbeuken is niet handig. Maar het is ook niet bevorderlijk voor de discussie om zo selectief met cijfers te zijn als Engelen in dit stuk voortdurend is.
Overigens, Ewald Engelen kan gerust zijn: boeren die de wet overtreden, worden gewoon gearresteerd. Of ze – net als die studentenbezetters – ook wegkomen zonder schade te hoeven vergoeden zal blijken.
De beloning is sympathie van middenpartijen als vvd en cda, provincies die schielijk handhaving van de stikstofnorm opschorten en een quasi gouvernementele koepel als lto die bewonderend meldt leden ‘die hun tanden hebben laten zien’ (lees: leden die zich schuldig hebben gemaakt aan wetsovertreding) niet te zullen royeren.
De overheid is inderdaad nu pas naar de boeren gaan luisteren. Slechte zaak, want dat hadden ze eerder moeten doen. Inmiddels heeft de Kamer zich alsnog laten informeren, en volgens de uitgenodigde wetenschappers, juridisch deskundigen en advocaten is het stikstofbeleid voor de landbouw dat het kabinet nu voorstelt, op juridisch drijfzand gebouwd. En de stikstofberekeningen en -modellen zijn zo onzeker dat je er geen beleid op moet willen baseren.
Terecht dus, dat deze handhaving is opgeschort.
En dat gaat dan over een sector die zich al decennia niets aantrekt van God noch gebod, die illegale staluitbreidingen doodnormaal vindt, en die zich niets gelegen laat liggen aan dierenwelzijnsregels.
Voor een sector die zich al decennia niets aantrekt van God noch gebod hebben de boeren anders een aardige prestatie geleverd op dat vermaledijde stikstofdossier. Zoals ik net al schreef: sinds 1990 is de stikstofuitstoot met 64% gedaald en de ammoniakuitstoot met 65%.
Die cijfers noemt Engelen natuurlijk niet, want ja: selectief.
Dan de illegale staluitbreidingen en ‘zich niets gelegen laten liggen aan dierenwelzijnsregels’… Het is weer van het niveau: mijn buurman slaat zijn vrouw, dus alle vrouwen worden geslagen.
Meten met twee maten: het botst met alle principes van rechtsstatelijkheid.
Er botst inderdaad iets met alle principes van rechtsstatelijkheid, zoals één van de advocaten bij de hoorzitting zei: ‘De maatregelen leveren rechtsonzekerheid op voor boeren. Het is in strijd met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur om te zeggen ‘we gaan door met deze modellen en zoek het maar uit bij de rechter’.’
Na deze closeread durf ik gerust te stellen dat Ewald Engelen hier degene is die met twee maten meet.
Natuurlijk heeft hij recht op zijn mening. Hij heeft het volste recht om tegen de bio-industrie zijn, om vegetariër te zijn, om actie te voeren voor het klimaat.
Maar als je over al deze zaken in discussie wilt, wees dan tenminste eerlijk in je beweringen.
Vond je dit artikel goed? Steun Repelsteeltje via repelsteeltje.backme.org
Voor meer artikelen van Repelsteeltje, zie deze link.
Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen? Volg me op Twitter.
